حجم مبنا و قیمت پایانی

• حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها در بازار بورس بازار اول و دوم فرابورس برابر با 50 میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه زرد برابر با 20میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه نارنجی برابر با 10میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا دربازار پایه قرمز برابر با 5میلیارد ریال
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال
• برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال

حجم مبنا

حجم مبنای سهام یک شرکت در بورس چیست؟ این شاخص چه تاثیری در خرید و فروش ­های بازار بورس می­ گذارد؟ برای آن که برداشت صحیح و دقیقی نسبت به این فاکتور خاص در بازار بورس داشته باشید لازم است با مفهوم دامنه نوسان و قیمت پایانی سهم نیز آشنا باشیم. بدانیم دامنه نوسان چیست؟ دامنه نوسان در بورس و فرابورس چقدر است؟ قیمت پایانی چیست؟ قیمت پایانی چگونه محاسبه می­شود؟ از این رو در این مقاله تلاش شده که به این پرسش­ها پاسخ داده شود.

دامنه نوسان قیمت چیست؟

برای تعریف حجم مبنای سهام یک شرکت ابتدا باید به تعریف دامنه نوسان دقت داشته باشید. دامنه نوسان در حجم مبنا و قیمت پایانی حقیقت آن میزانی از تغییرات قیمتی است که در یک روز برای سهام یک شرکت، امکان پذیر خواهد بود. سهام بورس اورق بهادار بازه مثبت و منفی 5 درصد و حق تقدم سهم ­ها در بازه منفی و مثبت 10 درصد نوسان دارند. این دامنه نوسان در بازار فرابورس متفاوت است. بازار فرابورس دارای سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز است که سهم­ های فرابورس در یکی از این تابلو قرار خواهند گرفت. دامنه نوسان تابلو زرد مثبت و منفی 3 درصد که اگر در سه روز متوالی صف تشکیل شود (صف خرید یا فروش) دامنه در روز چهارم به مثبت و منفی 5 تغییر خواهد کرد، تابلو نارنجی مثبت و منفی 2 درصد که اگر در سه روز متوالی صف تشکیل شود (صف خرید یا فروش) دامنه در روز چهارم به مثبت و منفی 4 تغییر خواهد کرد و تابلو قرمز مثبت و منفی یک درصد که اگر در سه روز متوالی صف تشکیل شود (صف خرید یا فروش) دامنه در روز چهارم به مثبت و منفی 3 تغییر خواهد کرد است .

براساس مقرراتی که در بازار سرمایه تعریف شده است در برخی از موارد سهام در بازار بورس بدون دامنه نوسان قیمت معامله می شود. این موارد به شرح زیر است :

1. چنانچه سهم بعد از مجمع عمومی سالیانه که برای تقسیم سود برگزار شده است بازگشایی شود .
2. بازگشایی سهم بعد از مجمع فوق العاده که به منظور تغییر سرمایه شرکت برگزار می ­شود .
3. بازگشایی سهم بعد از تغییر سود هر سهم یا EPS در صورتی که تغییر از ۲۰ درصد بیشتر باشد .

حجم مبنای سهام یک شرکت چیست؟

حال که با مفهوم دامنه نوسان قیمت آشنا شدیم به تعریف حجم مبنای سهام یک شرکت می­ پردازیم. حجم مبنا کمترین میزان معامله یک سهام است که به موجب آن نوسانات آن سهام در دامنه نوسان به سقف یا کف می رسد. حجم مبنا از سال 1382 به بازار بورس وارد شد و پیش از آن چنین مفهوم تعریف شده­ ای در معاملات بازارهای بورسی حضور نداشت. در سال 1382 و زمانی که دکتر حسین عبده تبریزی بر مسند دبیر کلی بورس جای گرفت، این مفهوم را به بازار بورس وارد کرد. انگیزه تبریزی از اعمال مفهومی به نام "حجم مبنا" به بازار بورس، خط­ کشی کردن این بازار به گونه­ ای که معاملات آن در یک چهارچوب مشخص و با سطح آرامش و اطمینان بالاتر انجام شوند، بود. او در واقع توانست در این زمینه موفق نیز عمل کند و حجم مبنا از آشفتگی و هیجان زدگی معاملات بورس و تاثیر آن­ ها بر قیمت، به شدت کاست. البته طرح حسین عبده تبریزی، مخالفانی نیز داشت و برخی از افراد بازار سرمایه با شکل­ گیری چنین چیزی مخالفت کرده و آن را مانعی در معاملات آزاد بورس، قلمداد کردند .

از تاریخ دوازدهم اسفند ماه سال 1398 نیز حجم مبنا در بازاز فرابورس ایران پیاده سازی شد. تا قبل از این تاریخ حجم مبنا برای نمادهای موجود در تمامی بازارهای فرابورس 1 بوده است. البته لازم به ذکر است که این فاکتور مهار کننده تنها در بازار بورس و فرابورس ایران دیده می شود و یک فرمول جهانی در بازارهای بورس به شمار نمی­ رود .

نحوه محاسبه حجم مبنای سهام یک شرکت

در فاصله سال های 1382 تا 1393، حجم مبنای سهام یک شرکت عددی ثابت بود و هر نماد بورسی بسته به اندازه خود و تعداد سهامی که به بازار وارد می کرد، از این نرخ ثابت حجم مبنا تاثیر می پذیرفت. اما از سال 1393 به بعد، فرمول محاسبه حجم مبنای سهام یک شرکت دستخوش تغییراتی شد. شکل محاسبه حجم مبنا به این ترتیب است در یک سال حداقل 20 درصد تعداد سهام شرکت معامله شود. اگر در نظر بگیریم یک سال دارای 250 روز کاری است بنابراین برای محاسبه حجم مبنا یک روز کافی است 20 درصد تعداد سهام شرکت را بر 250 روز کاری تقسیم کنیم که در این صورت حجم مبنا برابر 0.0008 (هشت ده هزارم) کل سهم شرکت می­ شود. البته قابل ذکر است محاسبه و عدد یاد شده تنها برای محاسبه حجم مبنا بازار بورس است. حجم مبنا برای فرابورس 0.0004 (چهار در ده هزارم) برابر تعداد سهام شرکت است . در سال 1398 سازمان بورس اوراق بهادارو شورای عالی بورس حجم مبنای کلیه ی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران براساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب 28 / 11 / 1398 هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) چهار در ده هزار سهام شرکت اعلام کرد وبراین اساس حجم مبنای شرکت های بورس از 0.0008 به 0.0004 تغییر یافت .

همچنین شروط های زیر برای کلیه شرکتهای بورسی و فرابورسی تعیین شده است :

• حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها در بازار بورس بازار اول و دوم فرابورس برابر با 50 میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه زرد برابر با 20میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه نارنجی برابر با 10میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا دربازار پایه قرمز برابر با 5میلیارد ریال
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال
• برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال

حجم مبنا چیست؟ | چگونه از حجم مبنا در بورس استفاده کنیم

حجم مبنا چیست؟ محاسباتی که از سرمایه شما محافظت می‌کند و اجازه نمی‌دهد بخاطر افزایش یا کاهش بی حساب و کتاب قیمت سهام لطمه‌ای به سرمایه شما وارد شود. در بازار بورس و فرابورس همه چیز بررسی شده و اجازه نمی‌دهند قیمت‌ها خارج از چهارچوب افزایش یا کاهش پیدا کند. حجم مبنا حداقل تعداد معامله‌ای است که یک سهام در طول روز باید داشته باشد.

می دانید؟ بورس فرصت خوبی برای سرمایه گذاری مالی است. اما خب باید راه و چاهش را بلد بود. شما باید سواری گرفتن از این بازار را بلد باشید تا زمین نخورید. شاید بپرسید مگر سود بورس چقدر است که این همه راه را برویم؟ خب آنقدری هست که خیلی‌ها زندگی‌شان با سرمایه گذاری در این بازار از این رو به آن رو شده است. البته همانطور که پیش‌تر گفتیم باید بلدش باشید. بهترین راه برای موفقیت، کسب سود و برخورداری از بازده واقعی بورس کسب دانش و افزایش اطلاعات از زیر و بم بورس است.

اگر قصد سرمایه گذاری در این بازار را دارید باید از دایره المعارف بورس و اصطلاحات بورس استفاده کنید. یعنی معنا، مفهوم و کاربرد هر یک از اصطلاحات و واژگان را بیاموزید. یکی از کاربردی‌ترین اصطلاحاتی که باید بدانید، حجم مبناست. حجم مبنا چیست؟ همان چیزی که از سواستفاده برخی افراد سودجو و یا بوجود آمدن قیمت‌های کاذب جلوگیری می‌کند. در ادامه به شما خواهیم گفت که حجم مبنا چگونه این کار را انجام می‌دهد. تعریف حجم مبنا چیست؟ حجم مبنا یعنی چه؟

حجم مبنا و فرمولش

حجم مبنا چیست؟ بطور کلی حجم مبنا به معنای تعداد سهامی است که می‌بایست در یک جلسه یا روز معاملاتی خرید و فروش شود؛ که در این راستا "قیمت سهم" به اندازه "دامنه نوسان" در حرکت باشد. به عنوان مثال: اگر قیمت سهی در روز قبل (با احتساب دامنه نوسان ۵% بورس و فرابورس) ۱۰۰ تومان باشد و حجم مبنای یک سهم ۵۰۰ هزار باشد، برای اینکه قیمت پایینی سهم به ۱۰۵ برسد؛ حتما باید ۵۰۰ هزار سهم بر روی قیمت ۱۰۵ معامله شود تا بتوان گفت: شامل ۵ درصد مثبت شده است.

حال فرض کنید سهمی که در یک روز پایانی ۱۰۰ و حجم مبنای ۵۰۰ هزار است، ۲۵۰ هزار عدد بر روی ۵ معامله شود، در چنین حالتی به این علت که نصف حجم مبنا معامله شده است، قیمت پایینی آن بجای ۱۰۵ بر روی عدد ۱۰۲.۵ قرار می‌گیرد؛ (در واقع در این حالت دامنه نوسان ۵% بوده و ۵ تومان قیمت می‌خورد اما به این علت که نصف حجم مبنا معامله شده، نصف دامنه نوسان قیمت می‌گیرد).

در کل حجم مبنا به منظور اطمینان از (خرید و فروش یک سهم) استفاده می‌شود تا بتواند قیمت مورد نظر برای نوسان مثبت یا منفی را در خود لحاظ کند این معاملات سبب ایجاد تغییر در شاخص کل بورس نیز می شود.

حجم مبنا در بورس حداقل تعداد سهامی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم بتواند تا دامنه نوسان کامل رشد یا افت داشته باشد. با استفاده از این ابزار، امکان نوسان کاذب برای سهم‌های بورسی از بین می‌رود و نشان دهنده حجم معاملات در بازار می باشد.
کاربرد اصلی حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نمادهای فعال در بورس تهران است. این ابزار تنها در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد و میزان آن به طور خودکار، توسط سامانه معاملات اندازه گیری می‌شود. بنابراین هیچ یک از معامله‌گران در محاسبه آن دخالتی ندارند و می‌توانند آن را همیشه در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) و برای هر یک از نمادها مشاهده کنند.

در واقع ابزاری برای نوسان منطقی قیمت‌ها. حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ در قوانین سازمان بورس ثبت شد و از آن پس تا به امروز در حال اجراست. البته میزان حجم مبنا در اسفند ماه سال ۹۸ تغییر کرد. از حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی سهام یک شرکت استفاده می‌شود. حجم مبنا برای تمامی شرکت‌های فعال در بورس اجرا شده و هدفش صیانت از سرمایه تمام سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی و همچنین حق و حقوق شرکت‌های فعال است.

هر نمادی که در بازار بورس وجود دارد تعداد مشخصی سهام با توجه به کوچکی یا بزرگی شرکت در بورس عرضه می‌کند. یک شرکت ممکن است ۲۰ میلیون سهام عرضه کند و شرکتی دیگر ۱۵ میلیون سهم. به هر حال ۲۰ درصد از کل سهام این شرکت‌ها در سال باید در بازار بورس معامله شود.

این به معنای این خواهد بود که سهام این شرکت‌ها راکد نمانده و توسط معامله گران خرید و فروش می‌شود. فرمولی که برای آن در نظر می‌گیرند به این صورت است که ۲۰ درصد تعداد سهام را تقسیم بر ۲۵۰ روز کاری (روزهای کاری در سال) کرده و میزان حجم مبنا در بورس به دست می‌آید. به این ترتیب حجم مبنای روزانه برابر با ۰.۰۰۰۸ می‌شود. برای مثال اگر شرکتی دارای ۱۰ میلیون سهام است باید روزانه میزان ۸ هزار سهم در این نماد معامله شود تا تغییرات قیمت بر آن اعمال شود.

نحوه محاسه حجم مبنا چگونه می باشد؟

در اولین قدم از محاسبه قیمت پایانی روز جاری، ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را به دست می‌آوریم. سپس تفاوت میانگین به دست آمده با قیمت پایانی روز گذشته را در نسبت معاملات امروز به حجم مبنا ضرب می‌کنیم و آن را به قیمت پایانی روز گذشته اضافه خواهیم کرد تا قیمت پایانی به دست آمده در این روز محاسبه شود.

حجم مبنا ابزاری برای تعیین قیمت پایانی

قیمت پایانی هر نماد بر اساس میانگین وزنی معاملات هر نماد در یک روز به دست می‌آید. یعنی میانگین قیمت‌هایی که در آن روز سهام معامله شده است را در نظر می‌گیرند، اگر این میزان با حجم مبنا برابری کند پس میانگین قیمت‌ها به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود اما اگر حجم معاملاتی که در یک روز انجام می‌شود از حجم مبنا کمتر باشد به نسبت کاهش یا افزایش سهم از قیمت آن کم شده و همان قیمت پایانی محسوب می‌شود.

فرض کنید که سهامی ۵ درصد مثبت نوسان داشته و در کنار آن حجم مبنا را نیز پر کرده است. بنابراین برای قیمت گذاری روز بعد کل این ۵ درصد نوسان مثبت در نظر گرفته می‌شود (قیمت برای روز بعد ۵ درصد افزایش پیدا می‌کند) اما ممکن است سهامی ۵ درصد نوسان مثبت را دارا باشد اما حجم مبنا را پر نکرده و برای مثال اگر حجم مبنا ۶۰ هزار بوده فقط توانسته در آن روز ۳۰ هزار معامله را ثبت کند بنابراین دامنه نوسان آن نصف حساب شده و برای روز بعد قیمتش ۲.حجم مبنا و قیمت پایانی ۵ درصد افزایش خواهد داشت. حالا به هر نسبتی که تا حجم مبنا فاصله دارد نوسانش در نظر گرفته می‌شود.

با توجه به قانون حجم مبنا هر نماد باید حداقل میزان سهامی را در یک روز مورد داد و ستد قرار دهد تا بر اساس آن قیمت پایانی ثبت شده و بر اساس همین قیمت پایانی و نوسانات آن است که محدوده قیمت روز بعد مشخص می‌شود

در ادامه مقاله حجم مبنا چیست؟ یا حجم مبنا در بورس چیست؟ توضیح می‌دهیم که حجم مبنای در نظر گرفته شده برای سهام پویا و در حال تغییر است. آخرین روز معاملاتی هر هفته، حجم مبنای هفته بعد برای نماد مورد نظر را مشخص می‌کنند. اگر قیمت بالا رود، حجم مبنا کاهشی و اگر قیمت پایین بیاید حجم مبنا افزایشی خواهد بود.

حجم مبنا را از چه طریق می توان مشاهده کرد ؟

هر سهم در بازار سرمایه دارای یک حجم مبنای متفاوت می باشد که برای مشاهده آن ابتدا باید وارد سایت tmctse شوید و پس از آن با جستجوی سهم مورد نظر از تابلوی معاملاتی آن در پایین قسمت قیمت معاملاتی میزان حجم مبنا را مشاهده نمایید.

برای دانستن میزان حجم مبنای هر نماد کافیست از تعداد سهام عرضه شده آن و حجم معاملاتی آن مطلع باشید البته اکثر نمادها این حجم مبنا را اعلام می‌کنند و همچنین در تریدر خود تمام جزییات مربوط به میزان حجم مبنا، حجم معاملات در آن روز، نوسان قیمت و در نهایت قیمت پایانی را مشاهده خواهید کرد و برای محاسبات نیازی به فرمول و حل مسئله ریاضی ندارید همه چیز حاضر و آماده در اختیارتان قرار خواهد گرفت و یا اگر برای معاملات خود از سایت سازمان بورس استفاده می‌کنید باز تمام این جزییات به رویت شما خواهد رسید.

حجم مبنا در بورس چیست و کاربرد آن

احتمالا اگر آشنایی کمی هم با بورس پیدا کرده باشید کلمه حجم مبنا به گوشتان خوده است .

حجم مبنا به کمترین مقدار سهامی گفته می شود که باید در طول یک روز معاملاتی معامله شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند

نوسان مثبت یا منفی داشته باشد .

حجم مبنا در بورس

حجم مبنا ابزاری هست برای کمک به حفظ آرامش در معاملات که در بورس ایران از آن استفاده می شود

و باعث می شود از افزایش و کاهش های بی رویه و کاذب جلوگیری کند

برای مشاهده حجم مبنا ها می توانید از سایت بورس به آدرس tsetmc.com استفاده کنید

و سهم مورد نظر را سرچ و حجم مبنای آن را مشاهده نمایید

حجم مبنای کلیه شرکت های بورسی چهاردر ده هزارم تعداد سهام همان شرکت است .

قیمت لحظه ای و قیمت پایانی

قیمت لحظه ای به قیمت آخرین معامله سهام گفته می شود

که با توجه به معاملات زیاد در هر لحظه در حال تغییر است
قیمت پایانی یا قیمت اصلی هر سهم به میانگین قیمت های معاملات سهم در یک روز گفته می شود

حجم مبنا چیست ؟

اگر شروع به فعالیت در بازار بورس کرده باشید و یا اگر با فعالان بازار بورس در ارتباط باشید احتمالا با این اصطلاح روبه رو شده اید:
“آیا معاملات فلان سهم حجم مبناش رو پر کرده ؟ “
” حجم مبنا چقدر هست ؟ “
” نتونست حجم مبناشو بزنه “
“حجم مبناشو پر کرد”
برای توضیح دقیق و شفاف حجم مبنا ابتدا به تعریف برخی مفاهیم دیگر می پردازیم.

دامنه نوسان

برای دریافت اطلاعات سهام اگر به سایت tsetmc.com و یا سایت سهمیو سر زده باشید، برای هر سهم در روز معاملاتی بازه ی قیمتی تعیین میشود تحت عنوان بازه مجاز .
بازه مجاز در واقع بازه ای است که در آن حداقل و حداکثر قیمتی که یک سهم می تواند در روز معامله شود را نشان می دهد.

چگونه بازه مجاز برای هر سهم تعیین می شود ؟

برای مثال سهمی که قیمت پایانی روز قبل آن 200 تومان است، در اطلاعات مربوط به بازه مجاز آن قیمت حداقل 190 تومان و حداکثر آن 210تومان درج شده است.
پس دامنه ی نوسان این سهم نسبت به قیمت پایانی آن در روز قبل +5 و –5 درصد است.
لازم به توضیح است دامنه نوسان برای بازارهای مختلف متفاوت است. برای کسب اطلاع در این خصوص پیشنهاد میکنیم در خصوص بازارهای بورس و فرابورس مطالعه نمایید.

قیمت پایانی

قیمت پایانی برابر است با میانگین موزون کلیه معاملات یک سهم در یک روز معاملاتی.
فرض کنید یک سهم در قیمت های متفاوتی در یک روز معامله می شود:

قیمت	حجم
190	200.000
200	150.000
210	50.000
220	3.000.000

شما اگر بخواهید میانگین قیمتی که این سهم معامله شده را به دست آورید. باید میزان حجمی که در هر قیمتی معامله شده را در میانگین در نظر بگیرید. چون برای مثال این سهم در قیمت 220 تومان 3 میلیون سهم معامله شده و در قیمت 200 تومان 150 هزار سهم معامله شده است.
در نتیجه :
میانگین موزون = مجموع (حاصلضرب قیمت در میزان حجم معامله شده ) / مجموع حجم معامله شده
و این میانگین موزون همان قیمت پایانی برای این سهم است. که میتوانید این اطلاعات را در سایت سهمیو برای هر سهم مشاهده کنید.

چرا حجم مبنا به وجود آمد ؟

در مثالی که در خصوص دامنه نوسان زدیم، در نظر بگیرید من تعداد 50 برگه سهم از این سهم را دارم. طبق اطلاعات این سهم، بازه ی مجاز برای معاملات آن بین 190 تا 210 تومان است.
در نظر بگیرید من اگر تعداد 50 سهم خودم را با قیمت 210 تومان سفارش فروش بگذارم و همین میزان سفارش خرید گذاشته شود چه اتفاقی می افتد ؟
در این شرایط قیمت پایانی سهم را محاسبه کنید :
قیمت پایانی :

پس درصد قیمت پایانی امروز نسبت به دیروز 5 درصد افزایش داشته است.
این اتفاق ممکن است تعمدا و برای افزایش و یا کاهش ارزش سهم رخ دهد.
لذا سازمان بورس مفهومی به نام حجم مبنا را اعلام کرد. حجم مبنا به جلوگیری از بازاری هیجانی و داشتن ریسک کنترل شده و اینکه معاملات بر اساس عرضه و تقاضا انجام شود کمک میکند.

علاوه بر این موارد حجم مبنا باعث شد درصد قیمت پایانی سهم بعد از یک روز معاملاتی میزان معقول تری باشد.

تعریف حجم مبنا

حداقل حجمی که باید طی یک روز معاملاتی، معامله شود تا قیمت پایانی با حداکثر و یا حداقل دامنه نوسان برای سهم محاسبه شود.
میزان حجم مبنا برای سهم ها متفاوت است.

فرمول محاسبه حجم مبنا

بر مبنای اینکه سازمان بورس اعلام کرد حداقل 10درصد از سهام یک شرکت باید طی یکسال (250 روز معاملاتی) معامله شود حجم مبنا برای یک روز معاملاتی بدین شکل محاسبه میشود:

کل سهام شرکت * 0.0004 = حجم مبنا برای یک روز

( سوال: اگر یک سهم به اندازه ی حجم مبنای اعلام شده معامله نشد چه میشود ؟ )

در نظر بگیرید حجم معاملات یک سهم در یک روز 2 میلیون باشد.
حجم مبنا برای این سهم 3 میلیون است.
حال به این اصطلاح که یک سهم حجم مبنای خود را کامل نکرده است بر میخوریم.

این سهم اگر به اندازه ی حجم مبنا معامله میشد قیمت پایانی آن میتوانست حداکثر و یا حداقل دامنه نوسانش باشد.
ولیکن در این شرایط که به اندازه حجم مبنای تعیین شده معامله نشده است چه اتفاقی می افتد و چه تاثیری در قیمت پایانی دارد ؟
با یک نسبت ساده می توان فهمید:
(اگر 3 میلیون معامله میشد 5 درصد، حال که 2 میلیون معامله شده است چند درصد؟ )
2M/3M = x/5%

شما می توانید اطلاعات سهم از جمله قیمت پایانی مربوط به هر سهم را در سایت سهمیو دنبال کنید.

حجم مبنا در بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

شرایطی را تصور کنید که فقط با خرید یک عدد سهام یک شرکت در بورس، قیمت نماد معاملاتی آن شرکت از مثبت 5% به منفی 5% تغییر پیدا کند. این اتفاق برای خیلی از معامله‌گران بسیار زیان‌‌ده است و بازار را از مسیر واقعی خود جدا می‌کند. مسیر واقعی بازار براساس گردش سرمایه‌های کلان تعیین می‌شود که به آن خرد جمعی می‌گوییم. بنابراین برای اینکه بتوانیم مسیر بازار را به سمت مسیر واقعی کنترل کنیم به سیستمی نیاز داریم که بتواند تاثیر معاملات خرد را از معاملات کلان جدا کند. یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای این قضیه استفاده از حجم معامله‌شده در بازار دارایی مدنظر است. سیستمی که براساس حجم معاملات در طول روز کاری تعریف شده را حجم مبنا می‌گوییم. در این مقاله می‌خواهیم درباره این مفهوم صحبت کنیم. با مدرسه تحلیل همراه باشید.

حجم مبنا چیست؟

برای کنترل حرکت قیمتی سهام، حداقل تعداد سهامی از یک شرکت بسته به ارزش آن شرکت تحت عنوان حجم مبنای آن نماد تعریف می‌شود. این تعداد سهام باید در طول روز معامله شود تا قیمت پایانی سهم که برابر با میانگین وزنی قیمت (Volume-Weighted Average Price(VWAP)) است بتواند تا ۵ درصد قیمت پایانی جلسه معاملاتی قبل که ماکزیمم دامنه مجاز نوسان است، افزایش یا کاهش یابد.

بصورت ساده اگر قیمت پایانی یک سهام بخواهد تا سقف مجاز دامنه نوسان یعنی مثبت ۵ درصد و یا کف قیمتی منفی ۵ درصد در طول روز حرکت کند باید حداقل تعداد مشخصی از آن سهام در روز معامله شود که این حداقل تعداد را سازمان بورس برای هر شرکت تعیین می کند و به آن حجم مبنا می‌گوییم.

در تصویر بالا حجم مبنای نماد فملی را مشاهده می کنید که عدد ۲۲.۱۴ میلیون سهم را نشان می دهد. این به این معنی است که برای تغییر قیمت پایانی این سهام تا سقف و کف دامنه نوسان ۵ درصد باید حداقل ۲۲.۱۴ میلیون سهم در این قیمت‌ها معامله شود. حجم معاملات نشان می دهد که در این نماد ۳۴.۴۶۶ میلیون سهم معامله شد که این مقدار از حجم مبنا بالاتر است. بنابراین قیمت پایانی سهام توانست با توجه به نوسان روز تا محدوده ۰.۳۷ درصد ریزش داشته باشد.

هدف از تعیین حجم مبنا در بورس

حجم مبنا به منظور کنترل رشد و ریزش بی‌رویه قیمت سهام در سال ۱۳۸۲ تصویب شد. هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت بگیرد. چرا که اگر حجم مبنا وجود نداشت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار بدهد و منجر به تغییرات قیمت های غیرواقعی و کاذب بشود.

حجم مبنا و تاثیر آن بر قیمت پایانی

برای درک حجم مبنا و نحوه تاثیرگذاری آن بر قیمت سهام، شناخت دو قیمت از پنج قیمت اصلی لازم است:

• نرخ آخرین معامله(Close Price): قیمت آخرین معامله انجام‌شده بین خریدار و فروشنده در انتهای روز معاملاتی است.

• قیمت پایانی (Closing Price): میانگین وزنی قیمت های معامله‌شده در بازه زمانی روز است که حجم مبنا در محاسبه این میانگین تاثیر بسزایی دارد. قیمت پایانی دامنه نوسان روز بعد را تعیین می کند.

سامانه معاملاتی بازار بورس، پس از محاسبه میانگین قیمت سهم در طول روز که به صورت خودکار و لحظه‌ای محاسبه می‌شود، میزان حجم معاملات را با حجم مبنا مقایسه می کند. اگر حجم معاملات سهم حداقل به اندازه حجم مبنا باشد، میانگین محاسبه‌شده به عنوان قیمت پایانی سهم در تابلوی معاملات ثبت خواهد شد. اما اگر حجم معاملات انجام‌شده از حجم مبنا کمتر باشد به همان نسبت از میزان افزایش یا کاهش قیمت پایانی سهم کاهش می‌یابد و این قیمت در تابلوی معاملات ثبت می‌شود.

نحوه محاسبه حجم مبنا

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس برابر با ۰.۰۰۰۴ (چهار ده هزارم) تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا با توجه به سرمایه شرکت ها می تواند ۱۲۰ میلیارد ريال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر و ۱۰۰ میلیارد ریال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال و حداقل آن ۵۰ میلیارد ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

نکته: این فرمول براساس اطلاعیه شماره ۷۲۱۷۶ر۱۸۱ مورخ هشتم اسفند ماه ۹۸ محاسبه می‌شود.

مراحل محاسبه حجم مبنا

طبق این قانون برای محاسبه حجم مبنا کافی است مراحل زیر را طی کنیم:

1. ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۴ ضرب و بر عدد ۱۰۰۰۰ تقسیم می‌کنیم.
2. عدد بدست‌آمده حجم مبنای ما خواهد بود. اما لازم است تبصره‌های زیر را در آن رعایت کنیم.
3. عدد بدست‌آمده را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه (آخرین روز کاری هفته) ضرب می‌کنیم:
4. اگر عدد بدست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (معمولا چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیارد ریال و ۱۰۰ میلیارد ریال بود: حجم مبنای ما برای روز شنبه همان عدد بدست آمده در بالا خواهد بود.
5. اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.
6. اگر عدد بدست‌آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال بود، در صورتی که ارزش سرمایه شرکت کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال بود، حجم مبنای جدید از حاصل تقسیم ۱۰۰ میلیارد ریال بر قیمت پایانی روز چهارشنبه بدست می‌آید.
7. اگر عدد بدست‌آمده از ۱۰۰ میلیارد ریال بیشتر بود ولی از ۱۲۰ میلیارد ریال کمتر بود و همچنین سرمایه شرکت بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال بود، عدد محاسبه شده حجم مبنای جدید است.
8. اگر عدد بدست آمده از ۱۲۰ میلیارد ریال بیشتر بود، حجم مبنای جدید حاصل تقسیم ۱۲۰ میلیارد ریال بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

با موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار و طبق مصوبه های جلسه هشتم اسفندماه ۹۸ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مقرر شد که برای شرکت های موجود در حجم مبنا و قیمت پایانی بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران حجم مبنا معادل ۴ در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال شود. فرابورس ایران اعلام کرد که حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس، ۵۰ میلیارد ریال و در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه به ترتیب ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر ۱۲۰ میلیارد ریال تعیین شده است و برای شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، حداکثر ارزش مبنا ۱۰۰ میلیارد ریال خواهد بود.

در نتیجه خواهیم داشت:

مثال ۱

تعداد سهام کل شرکت در نماد فملی ۴۰۰ میلیارد و قیمت پایانی سهام در پایان روز مبلغ ۵۳۲۰ ریال بوده است:

۴۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ × ۴ ÷ ۱۰،۰۰۰ = ۱۶۰،۰۰۰،۰۰۰

۱۶۰،۰۰۰،۰۰۰ × ۵۳۲۰ = ۸۵۱،۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

عدد بدست آمده مبلغی بالاتر از ۱۲۰ میلیارد ریال بوده بنابراین با توجه به قانون حجم مبنا برای شرکت های با سرمایه بالاتر از ۲۰ هزار میلیارد حداکثر ارزش حجم مبنا ۱۲۰ میلیارد ریال محاسبه می شود.

حجم مبنای نماد فملی برای هفته بعد می شود:

۱۲۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۵۳۲۰ = ۲۲،۵۵۶،۳۹۰ سهم

مثال ۲

تعداد سهام کل شرکت در نماد غگل ۶،۱۰۷،۰۰۰،۰۰۰ سهم و قیمت پایانی سهام در پایان روز مبلغ ۴۰۹۰ ریال می باشد:

۶،۱۰۷،۰۰۰،۰۰۰ × ۴ ÷ ۱۰۰۰۰ = ۲،۴۴۲،۸۰۰

۲،۴۴۲،۸۰۰ × ۴۰۹۰ = ۹،۹۹۱،۰۵۲،۰۰۰ ریال

عدد بدست آمده مبلغی کمتر از ۵۰ میلیارد ریال است با توجه به قانون حجم مبنا اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز.

حجم مبنای نماد غگل برای هفته بعد می شود:

۵۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۴۰۹۰ = ۱۲،۲۲۴،۹۳۸ سهم

جمع‌بندی

در این مقاله درباره مفهوم حجم مبنا و نحوه محاسبه آن صحبت کردیم. همچنین درباره تاثیر آن بر قیمت پایانی توضیحاتی دادیم. شما تا چه اندازه با این مفهوم آشنایی دارید؟ فکر می‌کنید استفاده از حجم مبنا چه کاربردی دارد؟ لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

بصورت ساده اگر قیمت پایانی یک سهام بخواهد تا سقف مجاز دامنه نوسان یعنی مثبت ۵ درصد و یا کف قیمتی منفی ۵ درصد در طول روز حرکت کند باید حداقل تعداد مشخصی از آن سهام در روز معامله شود که این حداقل تعداد را سازمان بورس برای هر شرکت تعیین می کند و به آن حجم مبنا می‌گوییم.

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس برابر با ۰.۰۰۰۴ (چهار ده هزارم) تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا با توجه به سرمایه شرکت ها می تواند ۱۲۰ میلیارد ريال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر و ۱۰۰ میلیارد ریال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال و حداقل آن ۵۰ میلیارد ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.