اهمیت، اصول و روش های آموزش سواد دیجیتال به کودکان و نوجوانان
با پیشرفت فناوری در طول سال‌ها، ما اکنون در دنیایی زندگی می‌کنیم که توسط رایانه‌ها و ابزارها غنی و سرشار شده است. تسلط فناوری در زندگی روزمره ما اهمیت سواد دیجیتال را نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای کودکان نیز برجسته می کند. دنیای دیجیتال مزایای بسیار زیادی را برای همه اقشار جامعه ارائه می دهد، با این حال، بدون استفاده و درک صحیح از فناوری، دنیای دیجیتال می تواند به نوعی طاقت فرسا و حتی خطرناک باشد. آموزش مهارت های سواد دیجیتال به کودکان بسیار مهم است. کودکان باید بتوانند فناوری مورد استفاده خود را درک کنند تا بتوانند به طور ایمن و موثر از آن استفاده کنند. سواد دیجیتال فقط به دانستن نحوه گرفتن سلفی یا به روز رسانی فیس بوک نیست. سواد دیجیتال به معنای درک فناوری و استفاده مناسب از آن است.
سواد دیجیتال چیست و چرا اهمیت دارد؟
همه ما می دانیم که سواد سنتی یعنی چه. سواد توانایی خواندن و نوشتن است. اما در دنیای دیجیتال امروزی، باسواد بودن دیگر کافی نیست. برای کودکان نیز مهم است که سواد دیجیتالی داشته باشند.
سواد دیجیتال به معنای توانایی درک و استفاده از فناوری است. این به توانایی یافتن، استفاده و ایجاد اطلاعات آنلاین به روشی سودمند و مفید مربوط می شود. سواد دیجیتال همچنین به معنای شناخت محدودیت های فناوری و درک خطرات و اقدامات احتیاطی است که استفاده از فناوری نیاز دارد. با سواد کامپیوتری متفاوت است. مطمئناً، توانایی استفاده از رایانه بخشی از آن است. اما سواد دیجیتال عمیق تر از استفاده ساده از رایانه است.
نمونه های سواد دیجیتال
سواد دیجیتال می تواند ساده یا پیچیده باشد. در ساده ترین عبارت، سواد دیجیتال به معنای چیزهایی مانند توانایی پیمایش در یک وب سایت، ارسال ایمیل یا استفاده از رسانه های اجتماعی است. با این حال، سواد دیجیتال همچنین به درک عمیق تر از فناوری که ما را احاطه کرده است اشاره دارد. البته سواد دیجیتال فقط دانستن نحوه بررسی اسنپ چت یا اینستاگرام نیست و می‌تواند به مهارت‌های نرم‌افزاری کاربردی مانند ایجاد وبلاگ، کدنویسی یک وب‌سایت یا یک برنامه اشاره داشته باشد.
- ایمنی اینترنت
- ردپای دیجیتال
- زورگویی سایبری
- رعایت اخلاق در استفاده از منابع آنلاین (عدم سرقت ادبی)
مزایای سواد دیجیتال برای کودکان
کودکان با درک سواد دیجیتال از مزیت بزرگی در زندگی خود برخوردار خواهند شد. در دنیای امروز که همه چیز در آن به یکدیگر متصل هستند، بچه ها از کودکی و سنین پایین مهارت های دیجیتال را یاد می گیرند. بسیاری از این مهارت های فنی بعدها در کلاس درس و یا هنگام کار ضروری هستند.
تقریباً هر صنعتی که بچه‌ها با شروع کارشان وارد آن می‌شوند، به نوعی به سواد دیجیتالی نیاز دارند. از طرف دیگر با توجه به اینکه اکنون در بیشتر مدارس ارائه پروژه‌ها و تکالیف به صورت آنلاین انجام می شود، از کودکان انتظار می‌رود که مهارت‌های اساسی مانند تایپ کردن یک نامه یا سند، تحقیق با استفاده از موتور جستجو، ارسال ایمیل و همچنین امکان استفاده ایمن از اینترنت را داشته باشند.
بدین ترتیب اکنون بیش از هر زمان دیگری، یک برنامه درسی برای آموزش سواد دیجیتال ضروری است. چرا که ما جایی با مشکل مواجه می شویم که از فناوری بدون درک دقیق هدف آن استفاده کنیم. بچه‌هایی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند باید بدانند که این پلتفرم ها چگونه کار می‌کند، چه کسی می‌تواند پست ها و دیگر فعالیت های آنها را ببیند، و چه ردپای دیجیتالی را پشت سر خود باقی می‌گذارند.
4 اصل سواد دیجیتال
در سواد دیجیتال 4 اصل اصلی وجود دارد که درک آنها برای همه مهم است. این 4 اصل عبارت هستند از:
- درک مطلب: اصل اول درک مطلب است و به توانایی خوانندگان رسانه دیجیتال برای درک محتوای آن اشاره دارد.
- وابستگی متقابل: امروزه جهان در یک حالت به هم پیوسته وجود دارد. مصرف رسانه های دیجیتال اکنون بخشی از زندگی روزمره ما شده است. اصطلاح وابستگی متقابل دیجیتال نشان دهنده نحوه ارتباط یک فرم رسانه با فرم های رسانه های دیگر است. گسترش دستگاه های دیجیتال، مصرف محتوا از رسانه های مختلف را آسان تر کرده است.
- عوامل اجتماعی: در کلام رسانه های اجتماعی، عوامل اجتماعی مختلفی وجود دارند که می توانند بر نحوه درک پیام ها در دنیای دیجیتال تأثیر بگذارند. درک این عوامل اجتماعی کلید درک موفقیت انواع خاصی از رسانه ها است.
- مدیریت محتوای دیجیتال: هر کسی که یک عکس را در صفحه شبکه Pinterest خود پین یا ذخیره کرده باشد، مفهوم مدیریت دیجیتال را درک می کند. منظور از مدیریت محتوای دیجیتال (Curation) یافتن، سازماندهی و ذخیره محتوای رسانه های دیجیتال در جایی بیرون از آن اشاره دارد که دسترسی و استفاده از این اطلاعات را در آینده آسان تر می کند.
نکات سریع برای تشویق کودکان به کسب سواد دیجیتال در کلاس درس و در خانه
با کودکان در مورد معنای سواد دیجیتال در کلاس صحبت کنید
صحبت در مورد معنای سواد دیجیتال و چرایی اهمیت آن به بچه ها درک ساده ای از دنیای دیجیتال می دهد. می‌توانید با صحبت در مورد اینکه اوضاع در گذشته چگونه بوده و آینده ما چگونه پیش می‌رود، شروع کنید. اینکه ما در دنیای دیجیتال زندگی می کنیم، و این روزها قادر به هدایت فناوری هستیم، بخش مهمی از صحبت های کلاسی می تواند باشد.
با سوال از دانش آموزان شروع کنید که چگونه از فناوری در کلاس درس یا برای یادگیری استفاده می کنند. از آنها بخواهید که مثال هایی از نحوه یادگیری خود با فناوری بیاورند. چه استفاده ای از برنامه‌های خاص، لپ تاب یا نوت‌بوک‌های آنلاین، آموزش‌های یوتیوب یا موارد تعریف سواد دیجیتالی دیگر، دارند و در واقع می توانند بیان کنند که چگونه با استفاده از فناوری بیشتر و بیشتر یاد می‌گیرند.
با همه اهمیت جایگاه فناوری بسیار مهم است که کودکان بدانند که فناوری جایگزین یادگیری نمی شود، و تنها آن را به سادگی تقویت می کند. کودکان باید بدانند که یادگیری حتی بدون تکنولوژی هم برایشان امکان پذیر است و همینطور صرف بودن همه اطلاعات در اینترنت و شبکه های مختلف مجازی نباید از یادگیری مسایل غافل شوند و درک مسایل را دست کم بگیرند.
با بچه ها در مورد دنیای دیجیتال و امنیت اینترنت صحبت کنید
به کودکان باید آموزش داده شود که اینترنت چگونه کار می کند و چگونه از آن به درستی به نفع خود استفاده کنند. آنها باید اصول ناوبری و جستجو در اینترنت و همچنین ارزیابی صحت اطلاعاتی که آنلاین پیدا می‌کنند را بدانند. بسیار مهم است که کودکان بدانند هر چیزی را که آنلاین پیدا می کنند، لزوما صحیح نیست. اخبار و اطلاعات جعلی در همه جا وجود دارد، بنابراین هنگام استفاده از اطلاعات یافت شده در اینترنت، واقعاً باید آنها را ارزیابی کنند تا از واقعی بودن آن اطمینان داشته باشند.
Google یک برنامه درسی عالی برای بچه ها با عنوان « اینترنت عالی باشید (Be Internet Awesome) » ایجاد کرده است. در این برنامه درسی، گوگل به آموزش 5 زمینه مهم برای کاربران اینترنت، به ویژه کودکان می پردازند:
- با دقت به اشتراک بگذارید (Be Internet Smart)
- گرفتار محتوای جعلی نشوید (Be Internet Alert)
- اسرار خود را ایمن کنید (Be Internet Strong)
- مهربان بودن خوب است (Be Internet Kind)
- وقتی در مورد چیزی شک دارید، درباره آن صحبت کنید (Be Internet Brave)
Google همچنین یک برنامه درسی با عنوان Be Internet Awesome برای معلمان و همچنین یک بازی تعاملی برای آموزش اصول ایمنی اینترنت به کودکان به نام Interland ارائه می دهد. اینها همگی منابع بسیار خوبی برای ارائه سواد دیجیتال در کلاس درس هستند.
با آنها حتما در مورد آزار و اذیت اینترنتی صحبت کنید
اگرچه سواد دیجیتال مزایای زیادی دارد، اما چیزهای زیادی نیز وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید زیرا فناوری این روزها بخشی از زندگی فرزند شما محسوب می شود. از همین رو درک چالش تعریف سواد دیجیتالی های ممکن و بالقوه ای که آنها را تهدید می کند، بسیار مهم است.
متأسفانه آزار و اذیت سایبری رویدادی است که بیشتر مورد توجه کودکان و نوجوانان است. کودکان به ویژه در برابر آزار و اذیت سایبری آسیب پذیرتر هستند زیرا ممکن است به طور کامل محدودیت های اینترنت را تشخیص ندهند.
وب سایت Connect Safely مجموعه ای از نکات و ترفندها را برای والدین و دانش آموزان در رابطه با آزار سایبری ارائه می دهد. نکاتی مانند صحبت با یک بزرگسال، توجه به شواهد و اجتناب از تلافی آنلاین از جمله نکات آموزشی در این سایت است که می توانید از محتوا و مطالب عالی آنها به شکل رایگان استفاده نمایید.
استفاده از محصولات دیجیتال را تشویق کنید
هنگام آموزش برای ایجاد مهارت های دیجیتالی در کودکان، استفاده از محصولات دیجیتال ضروری است. اگرچه ممکن است احساس کنیم نیاز به حذف فناوری از کلاس درس داریم، پذیرش فناوری با تمرکز بر مسئولیت احتمالاً منجر به استفاده مسئولانه‌تر از فناوری در هنگام بزرگسالی خواهد شد.
همانطور که به فرزندان خود شنا کردن یا دوچرخه سواری را آموزش می دهید، باید به آنها یاد دهیم که چگونه از ابزارهای دیجیتالی خود به درستی استفاده کنند. بسیاری از بچه‌ها به تنهایی مهارت‌های مبتنی بر رایانه و برنامه‌های موجود در تلفن همراه را یاد می‌گیرند، اما والدین و معلمان باید از این برنامه‌ها همراه با بچه‌هایشان استفاده کنند تا خود نیز بتوانند بفهمند که این برنامه ها و اپلیکیشن ها چه کاری می‌کنند و به بچه‌ها در آموزش روش استفاده درست و اهداف این برنامه‌ها کمک کنند.
راه های زیادی وجود دارد که معلمان می توانند فناوری را در کلاس درس خود وارد و با آن ادغام کنند. برای مثال می توان از برنامه هایی که بچه ها هر روز از آنها استفاده می کنند در کلاس هم استفاده کرد. برای مثال می توان برای پایان هر درس یک توییت کلاسی ارسال کرد. با این کار کودکان به چالش کشیده می شوند تا آنچه را که آموخته اند در 140 کاراکتر خلاصه و در توییتر ارسال کنند. از فیس تایم یا اسکایپینگ با کارشناسان گرفته تا ارائه محتوای کلاس درس از طریق یوتیوب، باید این 25 روش آسان برای استفاده از فناوری در کلاس را بررسی کنید.
درس ها را دیجیتال کنید
ایجاد و ارائه درس ها در فضای مجازی که باعث می شود در آن کودکان مجبور به استفاده از این محصولات دیجیتالی شوند، می تواند به تشویق تفکر دیجیتال کمک کند.
یک مثال عالی برای این کار گرفتن عکس است. استفاده از دوربین برای گرفتن عکس، سپس آموزش نحوه انتقال عکس ها به کامپیوتر و ذخیره آنها در یک پوشه، سپس ویرایش آن عکس با کمک برنامه های مربوطه و در نهایت چاپ و یا ارسال آن عکس از طریق ایمیل یا دیگر برنامه های ارتباطی مانند مسنجرها می تواند یک فعالیت بسیار فرح بخش و آموزنده باشد.
محدودیت های فناوری را تنظیم کنید
یکی از راه‌های تشویق به گفتگو در مورد استفاده از محصولات دیجیتال و درک اهمیت تعیین محدودیت‌ها، در نظر گرفتن محصولی مانند Circle دیزنی یا اکو آمازون و دیگر دستیاران مجازی است. این دستگاه ها به شکل بسیار جالبی به ارائه خدمت می پردازند. برای مثال Circle دیزنی به کنترل و نظارت بر استفاده از اینترنت خانواده شما کمک می کند. با استفاده از برنامه و دستگاه پلاگین می‌توانید میزان استفاده هر یک از اعضای خانواده از اینترنت و زمان سپری کردن زمان خود را کنترل کنید. می‌توانید محدودیت‌هایی تعیین کنید و اینترنت را برای برخی از اعضای خانواده زمانی که از محدودیت روزانه خود فراتر رفته‌اند متوقف کنید. چنین محصولی برای هر خانواده ای ضروری است!
ما در دنیای دیجیتال زندگی می کنیم که بچه ها باید مهارت های سواد دیجیتال داشته باشند
با توجه به روند حرکت و توسعه جهان به سمت فناوری های نوین، اهمیت کسب سواد دیجیتال با گذشت زمان اهمیت بیشتری پیدا می کند. بجای ترسیدن از دنیای آنلاین، باید به آن به عنوان یک فرصت عالی برای بچه های امروزی توجه کرد که می تواند زندگی را از جهات بسیاری در طول زندگی آسان تر کند.
والدین و معلمان باید از همان ابتدا سواد دیجیتال را در خانه و کلاس درس و مدرسه تشویق کنند تا بتوانند این مهارت مهم و ضروری را در کودکان و نوجوانان ایجاد کنند و از همان ابتدا پایه محکمی برای ساختن بنای زندگی آنها بر روی فناوری ایجاد کنند.
سوالات متداول در مورد سواد دیجیتال
در ادامه سوالات متداول و معمول در مورد سواد دیجیتال و پاسخ های مربوطه را جهت درک بهتر موضوع با هم مرور می کنیم:
منظور از سواد دیجیتال چیست؟
سواد دیجیتال به معنای توانایی درک و استفاده از فناوری است. مهارت های سواد دیجیتال به شما این امکان را می دهد که اطلاعات آنلاین را به روشی سازنده و مفید پیدا کنید، استفاده کنید و ایجاد کنید. داشتن درک درستی از سواد دیجیتال به این معنی است که می توانید از فناوری به طور ایمن استفاده کنید و به شما کمک می کند از درگیر شدن با خطرات آن خودداری کنید.
نمونه هایی از سواد دیجیتال چیست؟
نمونه ای از سواد دیجیتال، دانستن نحوه استفاده از رسانه های اجتماعی به روشی ایمن و موثر است. این بدان معناست که اطلاعات حساس را پست نکنید، از قلدری‌ها و کلاهبرداری‌های سایبری آگاه باشید و مراقب باشید که اطلاعات شناسایی خود را برای دیگران ارسال نکنید.
چهار اصل سواد دیجیتال چیست؟
چهار اصل اصلی در سواد دیجیتال وجود دارد. اصول سواد دیجیتال برای کودکان عبارت هستند از درک (Comprehension)، وابستگی متقابل (Interdependence)، عوامل اجتماعی (social factors) و مدیریت و مراقبت از محتوا (curation).
چرا داشتن سواد دیجیتال مهم است؟
با دیجیتالی شدن روز افزون دنیا، داشتن مهارت های سواد دیجیتال برای کودکان و بزرگسالان بیش از هر زمان دیگری مهم است. مهارت های سواد دیجیتال به ما کمک می کند تا با خیال راحت در دنیای دیجیتالی پیچیده زندگی کنیم. ین مساله به خوبی اهمیت سواد دیجیتال برای کودکان را نشان می دهد.
چرا ارائه سواد دیجیتال در آموزش مهم است؟
اینترنت جهان را کوچک‌تر کرده است و عصر دیجیتال مجموعه جدیدی از مهارت‌ها را به همراه آورده است که برای موفقیت در جامعه امروزی ضروری هستند. دانش آموزان باید بتوانند به رایانه ها، تبلت ها، گوشی های هوشمند، چاپگرها و سایر دستگاه ها در این دنیای دیجیتال به نحو درست و موثر دسترسی داشته باشند. از همین رو در مدارس آموزش سواد دیجیتال برای کودکان مهم است.
در صورت تمایل به آموزش و افزایش سواد دیجیتال خود می توانید علاوه بر تهیه پکیج سوادهای اینترنت و رسانه های اجتماعی و هوش مصنوعی وارلی شرکت در این دوره های آموزشی در مدرسه مهارت های کسب و کار وارلی می تواند نقطه شروع خوبی باشد.
مقاله “چرا سواد دیجیتال برای کودکان مهم است؟” ترجمه مقاله انگلیسی در رابطه با اهمیت اصول و روش های آموزش سواد دیجیتال (Digital Literacy) به کودکان و نوجوانان است که توسط مدرسه مهارت های کسب و کار وارلی برای مطالعه و استفاده شما دانش آموزان عزیز ترجمه و ویرایش شده است.
وب سایت رسمی دکتر طاهر حبیب زاده
اگر شکر کنیم خدا بیشتر میدهد، امّا اگر کفران نعمت کردیم از دستمان می‌گیرد. الشکر قید للموجود و صید للمفقود؛ شکر باعث میشود آنچه هست بماند و آنچه نیست بیاید.
سواد دیجیتال، سواد فناورانه، سواد اطلاعاتی، سواد رسانه ای و شکاف دیجیتالی
دکتر طاهر حبیب زاده
- دکتری حقوق فناوری اطلاعات انگلستان
- عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع)
- آی. دی. تلگرام و اینستاگرام: @ drtaherhabibzadeh
سواد در لغت معانی مختلفی دارد مانند بانگ، آواز، سیاهی شهر از دور آمده است. به شهرهای بزرگ، سواد اعظم می گفتند چرا که مردم شهر که دور هم جمع می شدند از دور یک سیاهی بزرگی را تشکیل می دادند. شهر نیز از دور به مانند سیاهی بزرگ دیده می شد. از همین معنای کنایه ای سیاهی سواد، نوشته ها به جوهر سیاه روی کاغذ درج می شد و سواد نامیده می شد. هرکسی که می توانست این نوشته ها را بخواند، باسواد گفته می شد. همین معنی از سواد تا به امروز حفظ شده است. در حقوق، سواد به معنی رونوشت و کپی نیز به کار رفته است: - مدعی باید سواد اسنادی را که به آنها استناد کرده مصدق نموده ضمیمه عرضحال کند مقصود تعریف سواد دیجیتالی از سواد مصدق سوادی است که دفتر محکمه‌ای که عرضحال به آ
- ن‌جا داده میشود یا دفتری که از محاکم دیگر یا یکی از ادارات ثبت اسناد یا دفتر اسناد رسمی و در جایی که هیچ یک از آنها نباشد حاکم محل یا یکی از ادارات دولتی مطابقت آن را با اصل تصدیق کرده باشد.سوادي (رونوش
- ت) که مطابقت آن با ثبت دفتر تصديق شده است به منزله اصل سند خواهد بود مگر در صورت عدم اثبات اثبات عدم مطابقت سواد با ثبت دفتر.دادن سواد مصدق یعنی رونوشت گواهی شده از اسناد ثبت شده به اشخاصی که طبق مقررات حق گرفتن آن را دارند و آن اشخاص عبارتند از متعاملین و اشخاص ذینفع وکسانی که دادگاه دستور اعطای رونوشت سندی را به آنها داده است.
امروزه در عرصه های زیادی از سواد سخن گفته می شود، مانند سواد سیاسی، سواد فرهنگی، سواد رسانه ای، سواد حقوقی و سواد بهداشتی. در این ترکیبات سواد در یک معنی، و نه لزوما جامع ترین معنی، عبارت است از «مجموعه اطلاعات کلی و اولیه» به منظور «مهارت افزایی» و با هدف «افزایش کیفیت زندگی» . به عنوان مثال، سواد حقوقی به دنبال آن است که به مخاطب خود یک تصویر کلی از فضای حقوق، کارکرد آن، مسايل مبتلابه و پاسخ حقوقی آنها عرضه کند و قدری به مهارت وی در فضای حقوقی بیافزاید. سواد رسانه ای می خواهد ضمن معرفی رسانه و کارکرد آن به مخاطب، در مورد نحوه استفاده از رسانه از قبیل میزان استفاده، رسانه های قابل اعتماد، شگردهای رسانه ها در خبرپراکنی و ارائه داده ها، مهارت هایی تعریف سواد دیجیتالی را بیاموزد. باید توجه نمود که ممکن است هر سیاست گذاری به نحو خاص و هدفمند سواد در یک حوزه را ارائه کند. به عنوان مثال، یک فرد دینی و مکتبی، سواد سیاسی را به یک نحو ترسیم می کند و از نگاهی کسی که سکولار فکر می کند به نحو دیگری عرضه می شود. لذا مخاطب باید هوشیار باشد که سواد در یک حوزه را از چه کسی اخذ می کند؛ کسب همین مهارت به یک سواد دیگری محتاج است مانند سواد منبع شناسی و سواد تولیدکنندگان داده، که به صورت کوتاه می توان به سواد اطلاعاتی تعبیر کرد.
در خصوص سواد دیجیتال، نمی توان تعریف جامعی را عرضه کرد. یک تعریف قدیمی را «پاول گلیستر» در کتاب «سواد دیجیتال» چنین بیان می کند که البته به نظر ما تعریف کامل و رسایی نیست:
توانایی فهم و استفاده از اطلاعات در قالب های چندگانه از منابع متنوع وسیع که از طریق کامپیوترها عرضه می شود.
یونیسف، صندوق ضروری کودکان سازمان ملل متحد، سواد دیجیتال را در ارتباط با کودکان چنین معنی کرده است:
دانش، مهارت ها و رویکردهایی که به کودکان اجازه می دهد تا هم ایمن باشند و هم در دنیایی که به صورت روزافزون در حال دیجیتال شدن است، قدرتمند شوند.
به نظر ما و با توجه به مفهوم کلی سواد و نیز ماهیت و قابلیت و کاربردهای فضای دیجیتالی یک تعریف مطلوب به این شرح است:
سواد دیجیتال یا سواد فناورانه در پی افزایش مهارت کاربر در فضای فناورانه با ارایه تصویر کلی از فضای فناوری، قابلیت ها و کاربردهای فناوری، تحولات فناورانه، مزایا و منافع فناوری و نحوه رویایی با فناوری را می آموزد تا هر کسی با توجه به جنسیت و سن و اهداف، و به طور کلی با نظر به موقعیت خود، بتواند با استفاده از فضای فناورانه جهت افزایش بهره وری و کیفیت زندگی خود بهره برد.
به عبارت ساده تر، رسالت سواد دیجیتال و فناورانه، انتقال و افزایش مهارت های مورد نیاز برای زندگی بهتر در دنیای دیجیتال و استفاده از ابزارهای فناورانه برای کسب موفقیت های مورد انتظار با کمترین آسیب است. بهره ای که یک کودک می تواند از فضای دیجیتال ببرد با یک استاد دانشگاه یا یک مادر خانه دار متفاوت است.
نظر به اینکه غالب مردم زندگی آمیخته با فناوری را تجربه می کنند و روز به روز این پیوند قوی تر و ناگسستنی تر می شود به طوری که سبک زندگی مردم را نیز متاثر می کند، بر هر شهروندی لازم است سواد دیجیتال یا فناورانه را بیاموزد و به صورت روز افزون ارتقا دهد. در مقابل، بر نهادهای عمومی فرض است که در این مسیر ضمن در دسترس قراردادن ابزارهای فناورانه در اختیار عموم به صورت عادلانه که با فراهم کردن زیرساخت های فنی ممکن است، آموزه های لازم را نیز به طور مستمر و رایگان و از طریق سهل الوصول ترین ابزارهای ارتباطی مانند رسانه ملی در اختیار کاربران قرار دهند و چارچوب قانونی و اخلاقی و امنیتی استفاده از بستر دیجیتال را تبیین کنند. در غیر این صورت پدیده ای به نام «شکاف دیجیتال» ایجاد خواهد شد. به این معنی که نابرابری در زمینه دسترسی به تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و به ویژه نابرابری در داشتن مهارت لازم برای بهره برداری از آنها ایجاد خواهد شد. قبل از ظهور اینترنت از «شکاف آنولوگ» سخن بود. به عنوان مثال، شهرنشین ها از امواج رادیو و تلویزیون به خوبی استفاده می کردند و به دانش عمومی و مهارت های فردی شان افزون می شد، در حالی که بخش مهمی از روستانشینان از این امکان و زیرساخت های آن بی بهره بودند و نتیجه آن ایجاد شکاف در میزان مهارت های این دو دسته از مردم در یک کشور می شد. همین موضوع در سطح جهانی نیز مطرح است و امروزه در عرصه شکاف دیجیتال مطرح است. باید توجه کرد که عوامل مختلفی در ایجاد شکاف دیجیتال دخیل است و در سطح داخلی صرفا ناشی از عملکرد منفی دولت در توزیع عادلانه امکانات و سطح دسترسی به اینترنت نیست. تولید محتوی نقش بسزایی دارد. حتی اگر همه زیرساخت ها و دسترسی ها عادلانه توزیع شود اما محتوی به زبان عمومی مردم در اختیار نباشد، نمی توان شکاف را باریک تر کرد. در این صورت، افرادی که دانش زبان انگلیسی بالایی دارند، طبیعتا در استفاده از این فضا توانایی بیشتری خواهند داشت؛ دریافت های اطلاعاتی آنها بالاتر بوده و به مهارت افزایی بیشتر آنها کمک خواهد کرد.
از طریق توسعه سواد دیجیتال، ضمن اینکه دولت می تواند برای اداره بهتر امور اداری و اجرایی کشور از فضای فناورانه استفاده کند، «شهروندان دیجیتال» ظهور می کنند که دولت می تواند با کمترین هزینه از آنها برای مشارکت موثر در حل مسايل مختلف جامعه بهره ببرد.
اهمیت سواد دیجیتال و فناورانه تا آنجاست که نه تنها یک سواد مستقل است بلکه بستر سوادهای دیگر نیز می باشد. اینکه کدام فناوری را و چگونه و با چه کیفیت و کمیتی مورد استفاده قرار گیرد، به سواد دیجیتال و فناورانه مربوط می شود؛ لکن در بستر فناوری، داده های مختلف سیاسی، حقوقی، فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی عرضه می شود که رفتار مناسب در برابر آنها محتاج سواد خاص هر حوزه است.
از دل سواد دیجیتال، «سواد اطلاعاتی» زائيده می شود که یک عنوان عام برای هر نوع اطلاعاتی است که از طریق فضای دیجیتال کسب می شود. سواد اطلاعاتی درصدد است تا اطلاعات را، صرف نظر از محتوی آن، با توجه به عواملی چون منبع اطلاعات، پیچیدگی اطلاعات، اعتبار اطلاعات، ساختار اطلاعات، قالب اطلاعات و هدف اطلاعات برای مخاطب طبقه بندی و درجه بندی کند. یکی از مواردی که مخاطب به سواد اطلاعاتی نیاز پیدا می کند، زمان جستجوی مطلب در موتورهای جستجو است. کاربر باید بتواند بین داده هایی که از پایگاه های معتبر منتشر می شود و داده هایی که نمی توان چندان به اعتبار آنها تکیه کرد تفاوت قائل شود. همچنین، لازم است مهارت های جستجو را به نحوی بیاموزد که بتواند به داده مورد نظر دسترسی یابد؛ داده ای که در حالت عادی، یک کاربر بدون مهارت توانایی دسترسی به آن داده ها را ندارد.
در خصوص سواد در حوزه های مختلف، از جمله سواد دیجیتال، قانون گذاری خاصی در ایران انجام نشده است. لکن می توان با توسل به بندهای ۲، ۸، ۹ و ۱۰ اصل سوم قانون اساسی، چنین مطالبه ای را از دولت به عمل آورد:
۲. بالا بردن سطح آگاهیهای عمومی در همه زمینه‌های با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه‌های گروهی و وسایل دیگر.
۸. مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خویش.
۹. رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی.
۱۰. ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشکیلات غیر ضرور.
در خصوص سواد دیجیتال، به نظر می رسد در ایران بستر مناسبی برای دسترسی به اینترنت برای عموم مردم فراهم شده است و بر خلاف دوران انحصاری تلویزیون و رادیو، اینترنت با سرعت بیشتری در اختیار عموم قرار گرفت و شکاف را باریک تر کرد. با این حال، یک رکن مهم دیگر همچنان مغقول مانده است و آن توسعه سواد دیجیتال و آموزش های همگانی برای استفاده بهینه از فضای مجازی است.
برگرفته از: حبیب زاده، طاهر، حقوق فناوری اطلاعات، جلد اول، ۱۳۹۹. جزییات بیشتر در باره این موضوع به همراه مستندات در کتاب مذکور آمده است.
پرسشنامه مهارت سواد دیجیتال (منطق و جباری 1401)
این پرسشنامه استاندارد از نوع فایل ورد و به همراه تمامی اطلاعات مربوط به نمره گذاری، تفسیر، و … در قالب جداول زیبا و آماده تکثیر ارائه گردیده است. پس از پرداخت موفق می توانید به صورت آنلاین اقدام به دانلود فایل مربوطه بپردازید.
هدف: سنجش میزان سواد دیجیتالی افراد
شیوه نمره گذاری: دارد
روایی و پایایی: دارد
نوع فایل: word 2007
همین الان دانلود کنید
قیمت: فقط 2400 تومان
پرسشنامه مهارت سواد دیجیتال (منطق و جباری 1401)
تعریف مفهومی و عملیاتی پرسشنامه سواد دیجیتال
سواد دیجیتال Digital literacy مهارت استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات برای انجام فعالیت‌های روزمره و شخصی یا عملکرد شغلی است. واژه سواد در گذر زمان از تکامل تدریجی برخوردار بوده است. سواد دربرگیرنده مهارت‌های مورد نیاز برای هر شخص است تا بتواند نقش مناسبی را در جامعه ایفا کند. ساده‌ترین حالت سواد مشتمل بر توانمندی کاربرد زبان است. بدین معنا که فرد باسواد قادر به خواندن، نوشتن و درک زبان بومی خود باشد. خواندن نوشتن هنوز بعنوان مهارت‌های اساسی در سواد به شمار می‌آیند.
سواد دیجیتال؛ دانش، مهارت و عملکردهای مورد استفاده در طیف گسترده‌ای از دستگاه‌های دیجیتال متصل به شبکه و اینترنت را در بر می‌گیرد. در حقیقت یک فرد با سواد دیجیتالی توانایی استفاده از اینترنت و شرکت در گروه‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی و … را دارا می‌باشد. پرسشنامه سواد رسانه‌ای و پرسشنامه سواد اطلاعاتی نیز مفید است.
این گونه مهارت‌ها در عبارت «سواد دیجیتالی» خلاصه میشود که آنها را برای اولین بار بازور کوفسکی در سال ۱۹۷۴ میلادی مطرح کرد. البته تعریف سواد دیجیتالی عبارتهای دیگری همچون «سواد کامپیوتری» (مترادف با سواد، اطلاعات الکترونیکی و سواد فناوری اطلاعات) «سواد کتابخانه‌ای» «سواد رسانه‌ای» «سواد شبکه‌ای» (مترادف با «سواد اینترنتی» و «ابرسواد») و «سواد دیجیتالی» نیز مطرح شده است.
با گسترش شبکه‌های ارتباطی و منابع الکترونیکی لزوم انتخاب بهترین و مرتبط ترین منبع براساس نیازهای اطلاعاتی مراجعه‌کنندگان ضروری است. مفهوم سواد دیجیتال با سواد اطلاعاتی نیز بسیار نزدیک است. برخی سواد رایانه‌ای را که در حقیقت توانایی شخص در انجام اعمال اصلی و پایه با رایانه می‌باشد را برای پیشرفت در جامعه اطلاعاتی کافی می‌دانند در حالی‌که این توانایی‌ها صرفا به فرد در جهت یادگیری سواد دیجیتالی که همان سواد مورد نیاز در جامعه اطلاعاتی می‌باشد، کمک خواهد نمود.
دگرگونی دائمی در مفهوم سواد و ضرورت توجه به این اتفاق / سواد به‌مثابه توانایی ایجاد تغییر
مجید جعفریان، رئیس اداره کل مدیریت عملیات بانکی بانک ملی ایران / بر اساس نتایج یک تحقیق از مدیران اجرایی صنایع مختلف در موضوع تحول دیجیتال که در سایت دانشکده کسب‌وکار دانشگاه MIT منتشر شده، این مدیران سه حوزه کلیدی شرکت خود را به‌صورت دیجیتالی «تغییر» می‌دهند؛ تجربه مشتری، فرایندهای عملیاتی و مدل‌های کسب‌وکار. این سه حوزه کلیدی و عناصر زیرمجموعه آنها بلوک‌های ساختمانی برای تحول دیجیتال را تشکیل می‌دهند.
یکی از یافته‌های کلیدی این تحقیق، اثر تعریف سواد دیجیتالی فاکتور «رهبری قوی سازمان» در تلفیق با برنامه‌ها و فعالیت‌های حوزه فناوری است. این همان چیزی است که شاید آن را بتوان بلوغ دیجیتال نامید. به عبارتی تغییرات دیجیتال پیشرو مستلزم این است که مدیران، «بینشی» در مورد چگونگی حرکت شرکت خود در دنیای دیجیتال داشته باشند.
بررسی عمق تجارب موفق، سرخط‌های کلیدی و بنیادینی نظیر «درک و باور تغییر»، «رهبری قوی»، «بینش و چشم‌انداز» را نمایان می‌سازند؛ سرخط‌هایی که ما در محیط عمل خود کمتر درصدد پرداختن به آن هستیم و از آن‌سو، تمرکز و تلاش سازمانی ما بر تعریف حجم زیادی از پروژه‌های فناورانه قرار می‌گیرد.
به عبارتی به دلایل گوناگون در ایستگاه نخست سفر تحول دیجیتال که محل روشن‌کردن سرخط‌های داستان تحول است، توقف نداریم یا خیلی کوتاه تأمل می‌کنیم. دلایل بسیاری را در ابعاد مدل اقتصادی و فرهنگی می‌توان برای این عارضه برشمرد، ولی به نظر می‌رسد در برشمردن عوامل تشدیدکننده این عارضه که نمود آن داشتن فهرستی از پروژه‌ها به جای داشتن چشم‌انداز و هدف روشن است، عوامل نقصان و فقر «سواد و بینش دیجیتال» و «سواد تغییر» به‌درستی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
نیازمند آن هستیم که توجه جدی‌تری به معنا و تعریف «سواد» داشته باشیم. تا زمانی؛ تعریف سواد در دانستن-داشتن دانش- معنا پیدا می‌کرد که در عصر جدید و با توجه جدی‌تر به مفهوم پایداری موفقیت و پایداری توسعه، تلفیق علم و عمل اهمیت دوچندانی پیدا کرده و در تعریف جدید سواد، یونسکو آن را این‌گونه تعریف می‌کند: «توانایی ایجاد تغییر». یعنی شخصی باسواد تلقی میشود که بتواند با بهره‌گیری از دانش‌آموخته‌ها، تغییری ایجاد کند.
حالا اگر از دریچه تعریف جدید سواد به مقوله تحول دیجیتال نگاهی بیندازیم، نسبت سواد فعلی ما و سازمان‌های ما به‌صورت عمومی با موضوعات مرتبط با بلوک‌های سازنده تحول دیجیتال یعنی تجربه مشتری، فرایندها و مدل‌های کسب‌وکار چیست؟ مشخصاً سواد رهبران و مدیران ارشد سازمان‌های ما در این موضوعات به چه میزان است؟ نسبت سواد رهبران و مدیران ارشد فعلی ما و سازمان‌های ما به‌صورت عمومی با عوامل سازنده موفقیت نظیر سبک‌های رهبری، سواد مدیریت تغییر و سواد جاری‌سازی استراتژی چیست؟
دقت به این موضوع زمانی مهم‌تر میشود که بدانیم قوی‌بودن رهبری سازمان یک تحول معنایی فراتر از توان مدیریت اجرایی دارد و شامل برخورداری از «سواد مدیریت تغییر» و «سواد جاری‌سازی استراتژی» و «سواد رهبری سازمان» و «سواد ایجاد همسویی» و در یک لایه عملیاتی‌تر «سواد دیجیتال» میشود.
بر این اساس، شاید راهکارهای زیر به افزایش سواد و بینش تغییر و تحول دیجیتال کمک کند:
سواد فناوری ،شایستگی معلم در عصر دیجیتال
دردنیای امروز اهمیت و ضرورت فهم درست از فناوری و مفاهیم آن ولزوم کسب عمیق قابلیت ها و مهارت های لازم برای استفاده از ان هر روز آشکارتر می شود. حاصل این شناخت درکشورهای پیشرفته تمایل و تقاضای بسیار زیاد برای گنجاندن اموزش فناوری در ردیف آموزش ها و برنامه های درسی اصلیو معمول درهمه دوره های تحصیلی(تعریف سواد دیجیتالی ابتدایی، مبانی، دبیرستان) می باشد. مفهوم سواد با شیوه بهره گیری از فناوری رابطه ای استوار دارد و بدون آگاهی از فنون استفاده بهینه از فناوری نمی توان به اطلاعات سودمنددسترسی پیدا کرد. امروزه محیط های آموزشی پویا تلاش می کنند تا با فراهم ساختن زمینه ورود فناوری به کلاس های درس و استفاده از آنها در آموزش به گسترش این ابزار کارامد درفعالیت های آموزشی و پژوهشی یاری رسانند. براین اساس بایدگفت که مفهوم سواد درعصر دیجیتال با نفوذ فناوری در زندگی حرفه ای پیوندی وسیع دارد. (بروکس یانگ،2007) با توجه به مفهوم سواد فناوری توانایی و قابلیت فرد در فهم درست،اداره کردن، کاربرد وارزیابی فناوری(انجمن بین المللی آموزش فناوری،2008) داشتن سواد فناوری مانند سواد خواندن ونوشتن لازم و ضروری محسوب می شود زیرا کار، تحصیل و زندگی همه افراد با فناوری مرتبط است. همه افراد درهر شغلی نیازمند به درک مفاهیم فناورانه ،و توانایی استفاده از محصولات و سیستم های فناورانه هستند.
دیدگاه شما