معرفی ابزارهای نوین مالی

فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟ ریسک کدام کمتر است؟

به دلیل افزایش علم و آگاهی در خصوص بازارهای مالی، اخیرا مفهوم بورس را زیاد از زبان دوست و آشنا می‌شنویم. همان‌طور که می‌دانید در بازار بورس، سهام‌ شرکت‌‌های بورسی خرید و فروش می‌شوند و شما با این معامله می‌توانید سرمایه خود را افزایش دهید. اما حدودا ۱۴ سال است که در کنار بازار بورس، بازار دیگری به نام فرابورس هم ایجاد شده است. این دو بازار با وجود شباهت‌های زیاد، با یک‌دیگر تفاوت هم دارند که دانستن این تفاوت‌ها به سرمایه‌گذاری بهتر شما در بازار سرمایه کمک زیادی می‌کند. ما به طور کامل مفهوم فرابورس و تفاوت‌‌هایش با بازار بورس را برایتان توضیح داده‌ایم. پس تا انتهای این مطلب از بلاگ لندو همراه ما باشید.

منظور از فرابورس چیست؟

پیش از آنکه به تعریف مفهوم فرابورس بپردازیم، اگر درباره بورس و سرمایه‌گذاری در آن اطلاعات دقیق و شفافی ندارید، بهتر است با مفاهیم اولیه بورس و مقدمات سرمایه‌گذاری در این بازار آشنا شوید. پس همین حالا وارد صفحه شروع سرمایه گذاری در بورس در مجله لندو شوید و مفصل در مورد آن بخوانید، سپس اطلاعاتتان را در حوزه بازار فرابورس افزایش دهید.

نام شرکت فرابورس از عبارت انگلیسی Over the Counter Market به معنی «خارج از بورس» گرفته شده است. این بازار که از سال ۸۷ به صورت رسمی کار خود را در ایران آغاز کرده است، تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کند و شما می‌توانید مانند بورس، سهام شرکت‌‌ها را در این بازار خرید و فروش کنید. بازار فرابورس به شرکت‌های متقاضی امکان می‌دهد که با ورود سریع‌تر به بازار سرمایه، از مزایای شرکت‌‌های پذیرفته شده در سازمان بورس و اوراق بهادار، بهره‌مند شوند. این بازار انواع مختلفی دارد که ما مفصل هرکدام را توضیح داده‌ایم.

لازم است بدانید که شرکت‌‌های حاضر در بورس به مراتب سخت‌تر و با نظارت بیشتری وارد این بازار می‌شوند. اما شرکت‌‌هایی که شرایط حضور در بازار بورس را ندارند، می‌‌توانند با حداقل شرایط و زمان بسیار کم، در فرابورس حاضر شوند و فعالیت کنند. به همین دلیل بورس تا حدودی، مقبولیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارد.

انواع بازارهای فرابورس کدامند؟

بازارهای موجود در فرابورس ۶ نوع هستند. برای اینکه سهام فرابورس را با اطمینان بیشتری بخرید و در این مورد اطلاعات کامل و کافی داشته باشید، لازم است این بازارها را همراه با شرایط خاص هر کدام، به تفکیک بشناسید. پس از خواندن ادامه مطلب غافل نشوید (ممنون می‌شویم اگر شناختی از بازار بورس و فرابورس و سرمایه‌گذاری در آن‌ها دارید، نظرتان را در کامنت‌‌های همین مطلب به اشتراک بگذارید).

بازار اول

شرکت‌های بازار اول با سخت‌گیری بیشتری پذیرش می‌شوند و اگر عملکرد نامطلوبی داشته باشند، به بازار دوم منتقل می‌شوند. حتی اگر ضعف بالا در عملکرد وجود داشته باشد، ممکن است شرکت به کلی از بازار اخراج شود. ریسک شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار کم‌تر از سایر بازارهای فرابورس است و دامنه نوسان روزانه آن‌ها ۱۰ درصد و بدون حجم مبناست. ویژگی‌های شرکت‌های موجود در این بازار به شرح زیر است:

• نباید زیان ساخته باشند
• حداقل ۱۰ درصد سهام ثبت شده آن‌ها شناور باشد
• حداقل ۲۴ ماه از بهره‌برداری آن‌ها گذشته باشد
• مدیرعامل و هیئت مدیره هیچ‌گونه سوء پیشینه نداشته باشند

بازار دوم

شرکت‌های این گروه در صورت کسب عملکرد قابل قبول و عالی، می‌توانند به بازار اول منتقل شوند. اما سخت‌گیری در این بازار کمتر از بازار اول است. معمولا شرکت‌های این بازار شرکت‌های کوچک و نوپا و زیان‌ده هستند که قصد تبدیل شدن از سهامی خاص به سهام عام را دارند و افزایش سرمایه هم در دستور کار آن‌ها قرار دارد. ویژگی‌های شرکت‌های بازار دوم به شرح زیر است:

• باید حداقل ۱۲ ماه از تاسیس آن‌ها گذشته باشد
• هیچ‌گونه پرونده یا شکایت مالی نداشته باشند
• حداقل ۵ درصد سهام ثبت شده آن‌ها شناور باشد
• میزان آخرین سرمایه ثبت‌ شده در شرکت به ۱۰۰ میلیون تومان رسیده باشد
• مدیرعامل و هیئت‌مدیره هیچ‌گونه سوء پیشینه نداشته باشند

بازار پایه

شروطی که در بازار اول و دوم گفته شد، در بازار پایه وجود ندارد چرا که نیازی به پذیرش شرکت‌ها در این بازار نیست. این بازار از سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز تشکیل شده است که به ترتیب از شرکت‌های کم‌ریسک به پرریسک دسته‌بندی شده‌اند. ویژگی‌های شرکت‌های بازار پایه به شرح زیر است:

• نوسان قیمتی در بازار زرد ۳ درصد، نارنجی ۲ درصد و قرمز ۱درصد است
• شرکت‌های بازار زرد درخواست پذیرش را ندارند و تنها به دلیل الزام قانونی باید در این بازار ثبت شوند
• شرکت‌های بازار نارنجی شرکت‌هایی هستند که نام آن‌ها در سازمان بورس ثبت‌ شده است اما فاقد شرایط لازم برای پذیرش هستند
• در نهایت شرکت‌هایی که پذیرش آن‌ها به دلیل از دست دادن شرایط لازم در بازار بورس و فرابورس لغو می‌شود، در بازار قرمز قرار می‌گیرند

بازار سوم

شرکت‌هایی که هیچ گونه شرایطی را برای پذیرش در فرابورس ندارند و تنها با انجام مراحل اداری عضو بازار می‌شوند، در این بازار قرار معرفی ابزارهای نوین مالی می‌گیرند. در این بازار شرکت‌هایی که حتی در مرحله تاسیس هستند، می‌توانند با پذیره‌نویسی اوراق بهادار اقدام به جذب سرمایه کنند.

بازار ابزارهای نوین مالی

کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم سهام‌ها که به تایید شورای عالی بورس رسیده باشد، همچنین بنا بر اعلام این شورا مشمول ثبت یا معاف از ثبت سازمان باشد، می‌تواند در بازار ابزارهای نوین مالی پذیرش شود. از جمله اوراقی که در این بازار معامله می شود به شرح زیر است:

• اوراق مشارکت
• گواهی سرمایه‌گذاری
• صکوک که ویژگی‌های مشخص دارند
• اوراق مشارکت رهنی
• صندوق‌های زمین و ساختمان
• گواهی‌های سپرده بانکی
• و…

بازار شرکت های کوچک (SME)

شرکت فرابورس ایران با راه‌اندازی بازار سرمایه شرکت‌های کوچک و متوسط SME، امکان حضور شرکت‌های دانش‌بنیان را برای بهره‌برداری از مزایای مالی فراهم کرده‌ است. در این شرکت‌ها بیشتر عملکرد آتی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد و عملیات مالی حال حاضر آن‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. حضور شرکت‌های معرفی ابزارهای نوین مالی کوچک و تامین مالی آن‌ها از بازارهای شرکت های SME باعث رشد و پیشرفت آن‌ها می‌شود.

پس با توجه به شناختی که از این بازارها در فرابورس دارید، احتمالا می‌دانید که سهام فرابورس را بخرید یا خیر! اما اگر هنوز برای سرمایه‌گذاری در فرابورس تردید دارید، اصلا نگران نباشید. چون ما از تفاوت‌های دو بازار بورس و فرابورس در ادامه صحبت کرده‌ایم و تقریبا کار شما را در مورد انتخاب یکی از این بازارهای سرمایه، راحت کرده‌ایم.

تفاوت بازار بورس و فرابورس چیست؟

با وجود شباهت‌های بازار بورس و فرابورس، تفاوت‌هایی هم میان این دو بازار سرمایه وجود دارد که برای خرید بهتر و معامله به صرفه تر لازم است این تفاوت‌‌ها را بشناسید. ضمن اینکه در چنین شرایطی قطعا می‌توانید هوشمندانه‌تر وارد بازار سرمایه و اصول سرمایه‌گذاری شوید.

• تقسیم‌بندی بازار: بازار بورس به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود که فرآیند این دو بازار کاملا به یکدیگر مرتبط است. یعنی اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل می‌شود و اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی داشته باشد، به بازار اول منتقل می‌شود. در حالیکه فرابورس ایران ۵ بازار دارد و این مورد اولین تفاوت این دو بازار سرمایه است.
• پذیرش شرکت‌ها: شرایط پذیرش شرکت‌ها در سازمان بورس سخت‌تر است و نظارت بیشتری روی شرکت و عملکرد آن انجام می‌شود. درحالیکه شرکت‌های فرابورسی با شرایط آسان‌تر می‌توانند سهام خود را در این بازار عرضه کنند و از مزایای حضور در فرابورس بهره‌مند شوند.
• ساعت معامله: بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ (به جز تعطیلات رسمی) فعالیت می‌کند، اما ساعات کار فرابورس انعطاف‌پذیری بیشتری دارد.
• مالیات در فرابورس: شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس از پرداخت ۱۰ درصد مالیات معاف هستند. ضمن اینکه صاحبان سهام در فرابورس، نسبت به سهام فرابورس خود در مجمع عمومی حق رای خواهند داشت.
• شفافیت قیمت‌ها: یکی از مزیت‌های موجود در بورس اوراق بهادار، شفافیت قیمت‌ها و نظارت سختگیرانه روی آن است. در حالیکه در فرابورس شرایط معاملات با نظر دو طرف قرارداد معرفی ابزارهای نوین مالی تعریف می‌شود و به همین دلیل از این عامل بی‌بهره است.

با توجه به مطالب فوق و آشنایی شما با ۵ مورد از تفاوت‌های بازار بورس و فرابورس، وقت آن است که در مورد ریسک صحبت کنیم. چرا که ریسک و سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، دو مقوله مرتبط هستند که برای سرمایه‌گذاری دلچسب‌تر و ضرر کم‌تر، بهتر است با مقوله ریسک درمورد هر دو بازار بیشتر آشنا شوید.

خوب است بدانید که می‌توانید همین حالا بهترین راه سرمایه‌گذاری در بورس را بشناسید و با انتخاب آن، فردی موفق در حوزه سرمایه‌گذاری باشید. پس با کلیک روی بهترین راه سرمایه گذاری در بورس وارد مقاله شوید و مفصل در مورد بهترین شیوه بخوانید.

روش‌های تامین مالی در بازار سرمایه مبتنی بر «سرمایه» و «بدهی»

مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران گفت: تامین مالی مبتنی بر سرمایه از طریق سهام، صندوق‌های پروژه و صندوق‌های جسورانه صورت می‌گیرد و این در حالی است که در تامین مالی مبتنی بر بدهی می‌توان از طریق اوراق مشارکت، مرابحه، استصناع، اوراق رهنی و منفعت اقدام به تجهیز منابع مالی کرد.

ریسک سرمایه‌گذاری با توسعه بازار بدهی و انتشار انواع اوراق کاهش می‌یابد

تامین مالی مبتنی بر سرمایه از طریق سهام، صندوق‌های پروژه و صندوق‌های جسورانه صورت می‌گیرد و این در حالی است که در تامین مالی مبتنی بر بدهی می‌توان از طریق اوراق مشارکت، مرابحه، استصناع، اوراق رهنی و منفعت اقدام به تجهیز منابع مالی کرد .

مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در همایش «بازار سرمایه فرصتی برای رفتارهای نوین مالی- سرمایه‌ای» که ‏در جریان سومین نمایشگاه بین‌المللی بورس، بانک، بیمه و رفتارهای اقتصادی در مشهد برگزار شد، به تشریح ابزارهای ‏تامین مالی و تامین سرمایه پرداخت .

به گزارش بورس نیوز، در این همایش ندا بشیری روش‌های تامین مالی در بازار سرمایه را مبتنی بر «سرمایه» و «بدهی» عنوان کرد و گفت: تامین مالی مبتنی بر سرمایه از طریق سهام، صندوق‌های پروژه و صندوق‌های جسورانه صورت می‌گیرد و این در حالی است که در تامین مالی مبتنی بر بدهی می‌توان از طریق اوراق مشارکت، مرابحه، استصناع، اوراق رهنی و منفعت اقدام به تجهیز منابع مالی کرد .

مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس همچنین به تشریح ویژگی‌ها و شرایط پذیرش در فرابورس ایران، تفاوت بورس و فرابورس، تامین مالی از طریق بازار بدهی و معرفی چندین ابزار مالی پرکاربرد پرداخت و افزود: پذیرش در بازارهای سهام فرابورس دارای مزایای مختلفی است که از آن جمله می‌توان به تامین مالی، معافیت مالیاتی، تخفیف مالیات نقل و انتقال، معرفی شرکت به بازار، شفافیت اطلاعاتی و توثیق سهام اشاره کرد .

وی با اشاره به اینکه در بازارهای اول، دوم و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط شرکت‌ها ملزم هستند شرایط پذیرش را طی کنند، گفت: این در حالی است که در تابلوهای ب و ج بازار پایه نماد شرکت‌ها صرفا به منظور نقل و انتقال درج می‌شود و در این بازار، شرکت‌ها بر حسب شفافیت در ارائه اطلاعات و نقدشوندگی بین تابلوهای «ب» و «ج» جابه‌جا می‌شوند .

تامین مالی در بازار بدهی و معرفی انواع اوراق صکوک بخش دیگری از سخنان بشیری بود که وی در خصوص شرایط انتشار اوراق بدهی گفت: مواردی همچون داشتن صورت‌های مالی شفاف، مشخص بودن محل مصرف، تامین ضمانت و توانایی مالی در تامین نرخ سود مورد انتظار سرمایه‌گذاران مهم‌ترین شرایط لازم برای انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه به شمار می‌روند .

وی سپس به مقایسه‌ ابزارهای بدهی با بررسی مواردی همچون سقف اوراق قابل معامله، ماهیت بازار ثانوی اوراق، دارایی پایه و ارکان انتشار اوراق پرداخت و عنوان کرد: به عنوان مثال در انتشار اوراق مشارکت هدف ناشر تامین مالی طرح‌ها و پروژه‌های ساخت و تولید است و در اوراق مرابحه تامین نقدینگی برای تجهیزات و کالاها مهمترین هدف از انتشار آن به شمار می‌رود .

مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس با اعلام اینکه فرابورس دارنده بزرگترین بازار اوراق دولتی است، ادامه داد: از سال ۹۴ تاکنون از طریق بازار بدهی فرابورس دولت توانسته با انتشار اسناد خزانه اسلامی و تخصیص آن به پیمانکاران، مبالغ سنگینی را برای بدهی‌ها خود تامین مالی کند .

وی در نهایت مزایای توسعه بازار بدهی را دستیابی به نرخ سود واقعی، تنوع بخشی به روش‌های سرمایه‌گذاری، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و تنوع در روش‌های تامین مالی عنوان کرد و گفت: در میان اوراق مختلف بدهی، اوراق دولتی از جمله اسناد خزانه اسلامی می‌تواند مزیت‌های فراوانی نه تنها برای دولت، بلکه برای کل اقتصاد داشته باشد به طوری که قفل شدن منابع مالی یکی از اصلی‌ترین معضلات کشور است و راهکار غیرتورمی آزادسازی این منابع که بخش مهمی از آنها به بدهی‌های دولت مربوط است، استفاده از بازار بدهی است.

اقتصاد ایران بانک محور است/ باید به سمت ابزارهای نوین تامین مالی حرکت کنیم

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر ضرورت جداسازی اقتصاد از بانک محور بودن گفت: باید به سمت ابزارهای نوین تامین مالی حرکت کنیم.

اعتمادآنلاین| الیاس حضرتی با تاکید بر اینکه استفاده از روش های نوین تامین مالی بخش تولید امروزه در کشورهای مختلف در حال انجام است، بیان داشت: با توجه به اینکه امروزه مشکل اول بسیاری از واحدهای تولیدی منابع مالی واحدهای تولیدی است، باید برای تامین منابع آنها فکری شود.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه اقتصاد ایران بانک محور است، افزود: با توجه به مشکلاتی که برای بانک ها در حوزه تامین مالی واحدهای تولیدی به وجود آمده باید این وابستگی بخش تولیدی کاهش یابد.

این نماینده مردم در مجلس دهم، با تاکید بر اینکه روی دیگر سکه تسهیلات دهی بانک ها به واحدهای تولیدی مشکلات این واحدها و ناتوانی در بازگرداندن منابع است، تصریح کرد: معوقات بانکی در این حوزه موضوع مهم دیگری است که علاوه بر اینکه شبکه بانکی را با مشکل مواجه کرده، موجب بروز اختلال در واحدهای تولیدی نیز شده است.

حضرتی با بیان اینکه در ادامه مشکلات پیش روی شبکه بانکی نقدینگی بسیار نیز دغدغه ای شده است، افزود: برای رفع نیازهای مالی واحدهای تولیدی چند راه حل مطرح است. یکی این است که همچنان به بانک ها برای تسهیلات دهی فشار بیاوریم که بانک ها توان تامین این حجم از نیاز واحدهای تولیدی را ندارند.

این نماینده مردم در مجلس دهم، با تاکید بر اینکه راه حل دوم برای رفع مشکلات مالی واحدهای تولیدی دور کردن مولفه ها از اقتصاد محور بودن است، گفت: باید اقتصاد کشور بازار محور شود. وی ادامه داد: با بازار محور شدن اقتصاد، بازار مالی در تامین نقدینگی و نیازهای مالی واحدهای تولیدی سهیم خواهد شد که اکنون این سهم در حدود 15 درصد بوده و برای اقتصاد ایران کم است.

این نماینده مردم در مجلس دهم، با بیان اینکه کشورهایی که اقتصاد آنها به سمت بازار محور حرکت کرده اند بورس قوی و وسیعی دارند، گفت: شرکت های زیادی اکنون وارد بورس شده و اکنون بخشی از نیازهای مالی واحدهای تولیدی از طریق بورس تامین می شود.

رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، یادآور شد: باید به سمت ابزارهای نوین تامین مالی برای خلاصی از بانک محور بودن اقتصاد حرکت کنیم.

تامین مالی صنایع استان‌ها به کمک ابزارهای نوین مالی فرابورس

مدیرعامل فرابورس در کنفرانس ملی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مطرح کرد؛

تامین مالی صنایع استان‌ها به کمک ابزارهای نوین مالی فرابورس

به گفته امیر هامونی، ابزارهای نوین مالی در فرابورس می‌تواند به تامین مالی صنایع و شرکت‌های فعال استان‌ها از جمله خراسان جنوبی نیز کمک کرده و شرایط حضور آن‌ها در بازار سرمایه را تسهیل کند.

مدیرعامل فرابورس ایران با اشاره به اینکه بازدهی شاخص کل فرابورس از آغاز تاسیس تا کنون حدود 9 برابر بوده، به عملکرد فرابورس در سالی که گذشت پرداخت و گفت: علی‌رغم اینکه سال 95 برای بسیاری از بازارها سال سخت و دشواری بوده، بازار فرابورس 9 درصد رشد بازدهی را تجربه کرد .

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا) و به نقل از فرابورس ایران، در «کنفرانس ملی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت خراسان جنوبی» مدیرعامل فرابورس ایران، مجموع ارزش معاملات فرابورس را 46 هزار میلیارد تومان عنوان کرد که گردش 46 درصدی معاملات فرابورس در بازار را به دنبال داشته است.

به گفته وی این نسبت، نقدشوندگی نسبتا خوب بازارهای فرابورس در مقایسه با بورس‌های کشورهای مختلف را نشان می‌دهد. البته در کشورهای دارای اقتصاد پیشرفته، ارزش بازار به 120 یا حتی 150 درصد هم می‌رسد اما در بازار سرمایه ایران این رقم برای سهام حدود 10 درصد است .

هامونی با بیان اینکه ابزارهای نوین مالی در فرابورس می‌تواند به تامین مالی صنایع و شرکت‌های فعال استان‌ها از جمله خراسان جنوبی نیز کمک کرده و شرایط حضور آن‌ها در بازار سرمایه را تسهیل کند، افزود: برای نمونه انواع صکوک اعم از صکوک مشارکت، مرابحه، اجاره، اسناد خزانه اسلامی و . از جمله ابزارهایی هستند که فرابورس به کمک سازمان بورس و شورای عالی بورس و اوراق بهادار راه‌اندازی کرده و از کارویژه‌های صکوک، تامین مالی بنگاه‌ها و شرکت‌هاست .

مدیرعامل فرابورس ایران به آمار معاملات اسناد خزانه اسلامی اشاره کرد و توضیح داد: در سال گذشته حدود 20 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه معامله شده و به نقدینگی پیمانکارانی که در طول چند سال گذشته پروژه‌هایی برای دولت انجام داده بودند و دولت به هر دلیل نمی‌توانست بدهی‌های خود را تسویه کند، انجامید .

هامونی در بخش دیگری از سخنانش به حوزه اقتصاد دانش‌بنیان پرداخت و توضیح داد: فرابورس ایران با راه‌اندازی بازار دارایی فکری، رونمایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و استارت معاملات تابلو رشد ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط، در تامین مالی اکوسیستم دانش‌بنیان نقش‌ موثری داشته است؛ به گونه‌ای که شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان نیز می‌توانند وارد فرابورس شده و مانند دیگر شرکت‌های بزرگ از مزایای بازار سرمایه بهره ببرند .

وی در ادامه با طرح این موضوع که 99 شرکت معرفی ابزارهای نوین مالی معرفی ابزارهای نوین مالی در سال پیش تقاضای پذیرش به فرابورس ایران را ارائه کردند، گفت: 19 جلسه هیات پذیرش طرح شد که در نتیجه آن 26 شرکت پذیرش شدند. همچنین 155 شرکت درخواست پذیرش خود را در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط ارائه کرده‌اند که از میان آن‌ها 11 شرکت پذیرش و دو شرکت عرضه اولیه شده‌اند .

به گفته وی در سال 95 همچنین شاهد درج 17 شرکت در بازارهای اول و دوم بودیم که برخی از این شرکت‌ها سال 94 پذیرش شده بودند .

مدیرعامل فرابورس ایران در پایان از راه‌اندازی معاملات آپشن از هفته گذشته در فرابورس خبر داد و این رخداد را موجب کمک به تعمیق بازار، افزایش نقدشوندگی اوراق بهادار و کشف قیمت بهتر سهام و اوراق دانست .

صکوک گام: ابزار نوین تامین مالی زنجیره تولید

اوراق گواهی اعتباری مولد (گام) یکی از جدیدترین نوآوری‌های نظام بانکی کشور در راستای تامین مالی زنجیره تولید و حمایت از بخش حقیقی اقتصاد با استفاده از ابزارهای اسلامی محسوب می‌شود.

شورای پول و اعتبار در جلسه مورخ ۹۸.۰۸.۲۱ ایده استفاده از ابزار «گواهی اعتبار مولد (گام)» با هدف ابزارسازی برای تامین اعتبار واحدهای تولیدی در قالب زنجیره تامین را تصویب کرد. این راهکار مهم جهت تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد، ابتدا در جلسات کمیته نقدینگی بانک مرکزی مطرح شد و پس از تائید ابعاد فقهی آن در شورای فقهی بانک مرکزی، در نهایت به تائید شورای پول و اعتبار رسید.

ماهیت اصلی اوراق گام به بازارپذیر کردن اسناد مطالباتی دریافتی توسط فروشندگان نهاده از واحدهای تولیدی باز می‌گردد. در این ابزار واحد تولیدی خریدار نهاده، فروشنده نهاده را جهت استفاده از اوراق «گام» به بانک معرفی می‌کند. فروشنده نهاده از بانک درخواست می‌کند تا در مقابل دریافت اسناد مطالبات نسبت به صدور و واگذاری اوراق «گام» اقدام کند.

برای مثال می‌توان فرض کرد که واحد تولیدی خریدار نهاده (ایران خودرو) از فروشنده نهاده (شرکت کروز به عنوان تولیدکننده قطعات خودرو) به میزان هزار میلیارد تومان قطعات خودرو خریداری کرده و در مقابل آن یک سند بدهی یک‌ساله (چک یک‌ساله) تحویل داده است. با این حال به دلیل وضعیت صنعت خودرو، این انتظار وجود دارد که این چک به موقع پاس نشده و فروشنده نهاده در سررسید به نقدینگی مورد نظر دست پیدا نکند. طبعا این موضوع بر روی سایر سطوح زنجیره تامین نیز تاثیر منفی به جا می‌گذارد؛ چرا که فروشنده نهاده نیز به فروشنده مواد اولیه (فولاد مبارکه) بدهی دارد و در صورت دریافت نکردن مطالبات از واحد تولیدی، نمی‌تواند بدهی‌های خود به فروشنده مواد اولیه را بپردازد.

در این شرایط می‌توان با استفاده از ظرفیت شبکه بانکی، از طریق اوراق گام امکان تامین نقدینگی برای زنجیره تامین را فراهم کرد. در واقع، ابتدا فروشنده نهاده (شرکت کروز) چک هزار میلیارد تومانی دریافتی از واحد تولیدی (ایران خودرو) را به بانک تحویل می‌دهد. در ادامه، بانک در مقابل بلوکه کردن این چک، یک میلیون گواهی یک میلیون تومانی یک‌ساله با ضمانت بانک منتشر کرده و آنها را در اختیار فروشنده نهاده قرار می‌دهد. برخلاف چک اولیه، این اوراق بازارپذیر بوده و فروشنده نهاده می‌تواند از آنها به چند صورت استفاده کند. اولین حالت آن است که این اوراق را تا سررسید نگه داشته و قیمت اسمی اوراق را دریافت کند. دومین حالت تنزیل این اوراق در بازار ثانویه و دستیابی به وجوه نقد است. آخرین گزینه نیز واگذاری آنها جهت تسویه بدهی به سایر سطوح زنجیره تامین (مثلا شرکت فولاد مبارکه به عنوان فروشنده مواد اولیه) است.

بر این اساس، به نظر می‌رسد اوراق گام ظرفیت بالایی جهت ایجاد نقدینگی در زنجیره تامین داشته باشد. در واقع بنگاه‌های تولیدی می‌توانند با استفاده از آن سرمایه در گردش مورد نیاز را به شیوه‌ای مناسب و کم‌هزینه به دست آورند. علاوه بر این، این ابزار می‌تواند امکان تسویه بدهی‌ها بین واحدهای تولیدی را فراهم کند.

نکته مهم دیگر در رابطه با اوراق گام، ارتباط مستقیم آن با بخش حقیقی اقتصاد است. چرا که بر خلاف سایر روش‌های تامین مالی که ممکن است در نهایت به تامین مالی تولید منجر نشود، در این شیوه بین بخش پولی و بخش حقیقی اقتصاد ارتباط مستقیم وجود دارد و با اطمینان بالایی می‌توان مدعی بود که این راهکار به توسعه فعالیت‌های تولیدی منجر می‌شود.

به معرفی ابزارهای نوین مالی لحاظ فقهی ماهیت اوراق گام بر اساس قالب حقوقی «خرید خدمت» استوار است. چرا که در این اوراق بانک به فروشنده نهاده خدمت خاصی ارائه می‌کند و آن تبدیل چک واحد تولیدی به اوراق مالی استاندارد و ضمانت شده است. در اینجا این اوراق استاندارد از دو ویژگی مهم برخوردار است که عبارت‌اند از: تضمین بانک در سررسید و نقدشوندگی.

در این الگو بانک نقش عامل صدور اوراق و همچنین ضمانت بازپرداخت آنها در سررسید را برعهده دارد. همچنین، در این مدل تعهد بانک صرفا ضمانت بازپرداخت واحد تولیدی در سررسید بوده و تعهدات بانک اصطلاحا به صورت زیرخط ثبت می‌شود. علاوه بر این، بانک می‌تواند بر اساس منطق عقد جعاله نسبت به معرفی ابزارهای نوین مالی دریافت کارمزد صدور اوراق و همچنین کارمزد ضمانت اقدام کند که هر دو به لحاظ شرعی مورد تائید است.

این راهکار جهت طراحی اوراق گام، به تایید شورای فقهی بانک مرکزی رسیده است. در این رابطه، بر اساس مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی اولاً انتشار اوراق بر پایه سند بدهی بلوکه شده در قالب قرارداد ضمانت شرعی یا عرفی اشکال ندارد و ثانیاً، دریافت کارمزد در قبال ارائه چنین خدماتی از طرف بانک مجاز است.

بر این اساس، به نظر می‌رسد اوراق گواهی اعتباری مولد (گام) یکی از جدیدترین نوآوری‌های نظام بانکی کشور در راستای تامین مالی زنجیره تامین و حمایت از بخش حقیقی اقتصاد با استفاده از ابزارهای اسلامی محسوب می‌شود. انتظار می‌رود استفاده از این راهکار به شیوه صحیح، به تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی کمک شایانی نموده و از این مسیر به رونق تولید منجر شود.

منبع: ایبِنا

حسین میثمی (مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی)