انجمن علمی مدیریت دانشگاه شهید بهشتی
به وبلاگ انجمن علمی مدیریت خوش آمدید. این وبلاگ در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۸۸ توسط جمعی از اعضا راه اندازی شد. با نظرات،انتقادات و پیشنهادات خود به بهتر شدن این وبلاگ سرعت ببخشید پذیرای نظراتتان هستیم. صفحات وبلاگ انجمن علمی مدیریت عبارتند از: وبلاگ عمومی دانشجویان رشته مدیریت : www.modiransbu.blogsky.com وبلاگ ویژه دانشجویان ورودی جدید رشته مدیریت: www.sbumanagers.blogsky.com پست الکترونیکی انجمن علمی مدیریت: [email protected] ادامه.
نظرسنجی
روزانه‌ها
- سایت جدید انجمن علمی مدیریتاز این به بعد مطالب جدید در این سایت قرار می گیرد.
- مدیران آموزشی فردا
- لینک باکس مدیریت
- مجله الکترونیکی ویستا:موفقیت-شماره سوم-کسب و کار
- راهکار مدیریت
- پایگاه اطلاعات علمی مدیریت
- پایگاه تخصصی اتاق مدیریت ارتباط با مشتری
- وب‌سایت مرجع متخصصین ایران
- انجمن مدیریت ایران
- سازمان مدیریت صنعتی
- وب سایت مرجع مدیران
- دایرة المعارف مالی و سرمایه گذاری
- پایگاه اطلاع رسانی ثبت کنفرانس‌ها و همایش‌ها
- وب‌سایت دکتر احمد روستا
- وب‌سایت دکتر حسین عبده تبریزی
پیوندها
- انجمن علمی حسابداری دانشکده
- آموزش سرمایه گذاری و مدیریت سرمایهدانلود رایگان مقالات مالی و سرمایه گذاری
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
- وبلاگ جشن فارغ التحصیلی ۸۵ های دانشکده
- پرتال دانشگاه شهید بهشتی
- دانشکده مدیریت دانشگاه شهید بهشتی
- وبلاگ دانشجویان مدیریت IT دانشکده
- پارک بازاریابی ایران
- سایت جدید انجمن علمی مدیریت دانشگاه شهید بهشتی
دسته‌ها
ابر برجسب
برگه‌ها
- سایت جدید انجمن علمی مدیریت
جدیدترین یادداشت‌ها
- سایت جدید انجمن علمی مدیریت
- تست خودشناسی
- چگونه یک Search آسان داشته باشیم؟
- تولید کاربردی
- موفقیت شرکت خودروساز ژاپنی ؛ چرا و چگونه ؟ ؟
- مدیریت تعارض
- طنزهای مدیریتی
- مفاهیم زیرساختی مدیریت
- تکنیک های زبانی
- معرفی کتاب: هنر رزم
- کایزن (بهبود مستمر)
- تولید ناب
- سازمان و مسئولیت‌های اجتماعی
- برند رهبری-(Brand Leadership)
- شرکت بوئینگ (Boeing) از بنگاه های برتر جهانی
- تست میزان پرورش نیم کره راست مغز!
- روانشناسی و مدیریت خشم
- کارآفرینی و کارآفرین شدن
- رموز موفقیت یک کارآفرین خارجی(ری کراک در مک دونالد)
- ۱۴ اشتباه مهلک مدیران
- تصمیم گیری
- مدیریت استراتژیک+۳رویکرد برتر در آن
- خلاصه‌ی مفاهیم مدیریت
- کوتاه، اما خواندنی
- اندر فواید بحران اقتصادی
- نقش مدیریت منابع انسانی سازمانها در مواجهه با بحران اقتصاد جهانی
- مدیریت استعداد(همسو سازی عملکرد کارکنان)
- سامانه‌ی مدیریت در تئوری آشوب.
- زبان بدن
- اصول مهم موفقیت بیل گیتس
- مفاهیم سازمانی
- اصول یک مصاحبه ی کاری خوب
- سریال ۳۰۰ نکته درباب مدیریت اسلامی-قسمت(۵)م
- مفاهیم سازمانی
- از رهبری سطح پنجم به سطح تعالی در رهبری
- سریال ۳۰۰ نکته درباب مدیریت اسلامی-قسمت(۴)م
- مدیریت زمان
- چهارده اصل دمینگ
- سریال ۳۰۰ نکته درباب مدیریت اسلامی-قسمت(۳)م
- تصمیم گیری گروهی
نویسندگان
بایگانی
تقویم
| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 |
جستجو
تاریخچه شروع معاملات آتی (اوراق مشتقه)- بخش اول
تاریخچه شروع معاملات آتی ( اوراق مشتقه)
تولیدکنندگان گندم شیکاگو در سال 1848 برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند یعنی گندم بدهند و پول آن را بستانند . به تدریج کشاورزان (فروشندگان) و دلالان (خریداران) شروع را پایه ریزی (Futures) به گرفتن نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده کردند و زمینه معاملات آتی کردند، بدین معنی که تولیدکننده موافقت نماید که محصول خود را به خریدار در تاریخ آینده (تاریخ تحویل کالا) با قیمت توافق شده بفروشد. در این راستا کشاورز از ق بل می داند که وجه خود را دریافت می کند و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است . این نوع قراردادها به سرعت رایج شد و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند . اگر دلالی احساس می کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می فروخت ، مشابه آن نیز ، تولیدکننده که قصد عدم تحویل گندم را داشت مسوولیت تحویل واقعی گندم را به دیگری منتقل می کرد . قیمت قرارداد وابستگی به وضعیت و حرکت قیمت گندم و سیستم عرضه و تقاضا در بازار داشت . این قر اردادها با اندکی تغییرات به سرعت تبدیل به ابزاری حمایتی برای طرفین معامله که بازار بر خلاف نظر آنها حرکت می کرد ، تبدیل شد . مثلا در شرایط بد آب و هوا ، افرادی که قرارداد فروش گندم منعقد کرده اند ، علاقه مند هستند ، قراردادهای ارزشمند خود را به دلیل کاهش عرضه گندم ، نگه دارند ، برخلاف آن ، چنانچه تولید مازاد بر تقاضا باشد ، ارزش قراردادهای فروش نیز کاهش می یابد . به علاوه ، این وضعیت معامله گرانی را که قصد خرید و فروش گندم را نداشته و صرفا به عنوان پذیرش ریسک قیمت گندم و تحصیل سود وارد معامله شده اند نیز تر غیب می کند . درنتیجه معامله در قراردادهای آتی حالتی بسیار سودمند در سرمایه گذاری داشته و باعث ورود کالاهای دیگر به بازار آتی می شود و زمینه ای را ایجاد می کند که شکل در سال 1848 در آمریکا شکل م ی گیرد . CBOT قراردادهای آتی منظم و قانونمند می شوند و به دنبال آن بورس بنابراین به طور اساسی و زیربنایی محلی عمومی برای خریداران و فروشندگان ایجاد می گردد تا برای قراردادهای سلف و آینده خود مذاکره کنند .
در شیکاگو باعث رونق بازارهای محلی دیگر شد تا کالاهای CBOT شهرت قراردادهای آتی و موفقیت بورس معینی را بر اساس ساختا ر بومی کشورها پایه ریزی و معامله قراردادهای آتی را تسهیل کند . در اوایل قرن بیستم همان طور که سیستم حمل ونقل و ارتباطات رونق بیشتری یافت ، انبارهای مرکزی نیز در بازارهای اصلی برای توزیع کالاها به صورتی مقرون به صرفه و اقتصادی ساخته شدند . کالاهای کشاورزی ب ه طور وسیع تری مورد معامله قرار گرفتند ولی مادامی که بازار آتی برای هر کالایی خریداران و فروشندگان زیادی داشته باشد ، قابل توجه است .
(OTC) معاملات فر ابورسی
معامله فرابورسی نوعی از معامله جایگزین است که به شبکه معامله گرانی که به طور حضوری با یکدیگر ملاقات نمی کنند ، اطلاق می شود و از طریق تلفن ، و یا کامپیوتر با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند . معاملات مذکور اغلب بین موسسات مالی انجام شده و نیز می تواند به عنوان ابزارهای رایج میان بازارسازان تلقی گردد .
تمام سخنان معامله گران پشت تلفن ضبط می شود تا چنانچه اختلافی بین معامله گران رخ دهد به آن استناد شود.
خریدار و فروشنده می توانند نحوه قراردادهای معامله شده در بازارهای فرا بورسی (OTC) را به دلخواه خود در آورند، لذا نیازی نیست شرایط قرارداد عینا مشابه آنچه در بورس عمل می شود، تعیین گردد .
انواع بازارهای فر ابورسی (OTC)
در دنیا سه نوع بازار فرا بورسی وجود دارد :
1. بازار معاملاتی سنتی :
در این بازار معامله گران به عنوان بازار ساز ، قیمت خرید و فروش خود را اعلام می کنند . معامله گران قیمت های خود را پیشنهاد داده و قیمت قابل اجرا از طریق تلفن مذاکره شده و یا برخی اوقات از طریق سایت های مخابراتی اعلام می شود . این گونه معاملات به نام معامله دو طرفه خوانده شده زیرا دو طرف معامله از قیمتی که در یک مقطع زمانی توسط تلفن ارائه می شود ، مطلع می گردند .
2. بازار معاملاتی الکترونیکی :
این بازار تقریبا شبیه معا ملات الکترونیکی در بورس است ولی به این دلیل بازارهای فرابورسی خوانده می شود که از استاندارد کمتری برخوردار و فاقد قرارداد طراحی شده و فاقد معاملات مشتقه شفاف می باشد .
3. بازار معاملاتی بهینه :
بازار معاملاتی اخیر ترکیبی از دو بازار پیشین بوده و معامل ه گر بر اساس آنها به معاملات الکترونیکی می پردازد . معامله گر قیمت خرید و فروش خود را انحصارا به اطلاع فعالان بازار می رساند . معامله گر در این شکل معامله به عنوان طرف معامله در هر قرارداد عمل می کند ، لذا نصف ریسک اعتباری در بازار به او برمی گردد .
مفاهیم قرارداد سلف ، قرارداد آتی ، اختیار معامله
قرارداد سلف ، توافقی است بین دو طرف که خارج از بورس منعقد می شود و به منظور خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آینده با قیمت مورد توافق دو طرف هنگام امضای قرارداد تعیین می گردد و جزو قدیمی ترین و ابتدایی ترین قراردادهای مشتقه تلقی می شود .
قرارداد آتی :
قرارداد آتی توافقی است بین دو طرف که در بورس منعقد می شود و به منظور خرید یا فروش مقداری معین و با کیفیتی مشخص از یک دارایی در زمان مشخصی در آینده با قیمت مورد توافق هنگام امضای قرارداد تعیین می گردد.
قرارداد اختیار معامله :
این قرارداد دو طرف دارد :
1. خریدار اختیار معامله و قرارداد آن عبارت است از :
قراردادی که به دارنده آن حقی را جهت خرید یا فروش یک دارایی پایه (کالا) در زمانی مشخص و قیمتی معین در آینده بدون اینکه اجباری در معامله داشته باشد ، می دهد .
2. فروشنده اختیار معامله و قرارداد آن عبارت است از :
قراردادی که چنانچه خریدار تقاضای اجرای تعهد فروشنده را بنماید ، فروشنده موظف به اجرای تعهد و فروش دارایی (کالا) به خریدار می باشد . فروشنده اختیار مبلغی را به عنوان پشتوانه قیمت معامله به نام حق بیمه از خریدار دریافت می کند . ( Premium )
تفاوت بین بازار نقدی و آتی :
کالاها در دو بازار نقدی و آتی مورد معامله قرار می گیرند، گرچه دو بازار فوق از یکدیگر مجزا هستند ولی به هرحال به شکلی با هم مرتبط هستند . کالاها به صورت نقدی و بر اساس مذاکره در بازار نقدی که عموما بازار واقعی است، خرید و فروش می شوند .
نوعا قراردادها نیاز به تحویل واقعی کالای مورد معامله واقع شده را مطرح می کنند، به علاوه ممکن است در بحث تحویل، اشاره به تحویل فوری و یا در آینده زمان مشخصی تعیین شود .
به هرحال بازار آتی ها، خرید و فروش دارایی پایه را بر اساس توافقنامه ای که به قراردادی استاندارد تبدیل شده، تسهیل کرده و به کالایی مشخص اشاره شده و بدین معنی نیست که قطعا کالای فیزیکی رد و بدل شود . مبنای قرارداد آتی در ارتباط با کیفیت کالا، کمیت کالای قابل تحویل و تاریخ تحویل بسیار مشخص است . مع الوصف بازار آتی خود را درگیر انتقال مالکیت فوری کالایی نمی کند مگر اینکه نتیجه قرارداد به تحویل کالا ختم شود . بنابراین در بازارهای آتی بدون در نظر گرفتن اینکه فردی صاحب کالای تحت تملک خود باشد یا نباشد قراردادها قابل خرید و فروش هستند .
نحوه پرداخت وجه در بازارهای کالایی که معاملات در آنها به صورت نقدی یا سلف انجام می شود در هر کشوری فرق دارد، مثلا در هندوستان پرداخت وجه کالا تا 11 روز و تحویل کالا نیز 11 روز طول می کشد و اینگونه پرداخت ها توافق بین خریدار و فروشنده است . چنانچه عوامل پیش بینی نشده ای اتفاق افتد و منجر به عدم تحویل کالا شود، خریدار و فروشنده به طور توافقی موضوع را فیصله داده و با یکدیگر تسویه نقدی می کنند . در بازار معاملات آتی مبتنی بر تسویه مالی که یکی از هدف های آن خرید و فروش کالا برای آینده است، بر خلاف که شامل «مدیریت ریسک» بازاری که پشتوانه ت حویل کالا در آن است، معامله روی قرارداد آتی براساس و هدف هج کردن (پوشش ریسک) استوار شده، انجام می شود . لذا اکثرا چنین قراردادهایی پیش از تاریخ سررسید قرارداد تسویه مالی شده و خیلی به ندرت به تحویل کالا منجر شوند .
سرمایه گذاران و سوداگران ریسک پذیر (Speculators) که بازیگران کلیدی بازارهای آتی بوده، به دنبال شکار اینگونه قراردادها هستند تا از حرکت قیمت ها سود ببرند و چندان علاقه ای به تحویل گرفتن یا تحویل دادن کالای مورد معامله ندارند .
به تفاوت در قیمت های یک ک الا در معاملات نقدی در مقایسه با معاملات آتی مربوط (Basis) اصطلاح پایه و مبنا می شود .
قیمت نقدی یعنی قیمت واقعی یک کالای حقیقی موجود در بازار، در حالی که قیمت آتی اشاره به قیمت قراردادی دارد که در بازار آتی ها معامله می شود . گرچه به طور اساسی قیمت های نقد و آتی ها متفاوت هستند ولی به علت وابستگی آنها به یکدیگر تمایل به حرکت موازی نزدیک به هم دارند و بدون توجه به شرایط بازار به دلیل اهداف این قراردادها قیمت معاملات آتی و نقدی تمایل به یکسان شدن در تاریخ سررسید دارند . در راستای نزدیک و نزدیک تر شدن قیمت آتی ها با قیمت نقدی هر دو مدل قیمت ها تمایل به نشان دادن کمتر شدن تفاوت با یکدیگر دارند و معروف است به (Convergence) این فرایند تشابه قیمت آتی ها با قیمت نقد به نام تلاقی یا یکسویی قیمت ها گونه ای که هر قدر قرارداد آتی ها به تاریخ انقضا نزدیک می شود، در واقع قیمت قرارداد نقد را نمایان می سازد .
در مطالب بعدی به بررسی جنبه های دیگر معاملات آتی می‌پردازیم.
[این مطلب توسط آقای کاظم نجفی برای سایت انجمن علمی مدیریت ارسال شده است.]
بازار های مشتقه
مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.
- 02191004770
- [email protected]
- تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15
خانه / سرمایه گذاری و بورس / بررسی و معرفی انواع بازار بورس در ایران
بررسی و معرفی انواع بازار بورس در ایران
در این مطلب قصد داریم شما را با انواع بازار بورس در ایران که شامل بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ،بورس کالا و بورس انرژی می شود، آشنا کنیم.
بسیاری از افراد درک روشنی از بازار بورس ندارند و نمی دانند که بورس چیست؟ در واقع بورس به بازاری گفته می شود که در آن به خرید و فروش سهام یا هر نوع اوراق بهادار یا کالا پرداخته می شود.
انواع بازار بورس در ایران
بازار بورس ایران از نظر ماهیت به ۴ دسته زیر تقسیم می شوند.
- بورس اوراق بهادار تهران
- فرابورس
- بورس کالا
- بورس انرژی
بورس اوراق بهادار تهران
یکی از انواع بازار بورس در ایران بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بورس اوراق بهادار تهران بازار رسمی، متشکل و خودانتظام در بازار سرمایه ایران است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود و تعیین قیمت سهام در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.
در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه شد. لایحه تشکیل بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد و در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار کرد.
از مهم‌ترین مزایای پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار (اوراق قرضه)
- کاهش ریسک نقدینگی
- برخورداری از معافیت مالیاتی
- تعیین ارزش سهام شرکت
- سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
- افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
- سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
- ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
- افزایش توان رقابتی و سهم از بازار
بازار فرابورس
یکی دیگر از انواع بازار بورس در ایران، بازار فرابورس می باشد که به بازار اول و دوم و پایه (الف ٬ ب و ج) و بازار سوم تقسیم می شود. فرابورس ایران بازاری می باشد که سهام شرکت‌هایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند مورد دادوستد قرار می‌گیرد.
در کشور های تراز اول جهان بازار فرابورس برای معاملات سهام شرکت هایی است که دارای عدم شفافیت مناسب و کافی، سودآوری نامناسب و… است که معاملات آن طبق توافق خریدار و فروشنده انجام می شود شرکت های بازار بر اساس ریسک سرمایه گذاری ٬ شفاف بودن صورت های مالی و میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند.
فرابورس ایران با هدف ایجاد بازاری کارآمد، منصفانه و شفاف، تمهیدات و بسترسازی لازم را در زمینه انتشار سریع و عادلانه اطلاعات با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار انجام داده تا صاحبان سرمایه با آگاهی و شناخت بیشتر در خصوص انواع اوراق بهادار، درجات ریسک و سایر شاخصه‌های مهم، به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار پذیرفته‌شده در این بازار اقدام کنند.
«دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران (شرکت سهامی عام)» مصوب ۱۳۸۸ فعالیت این رکن بازار سرمایه را در قالب چند بازار مجزا به نام‌های بازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار مشتقه بیان کرده است.
در حال حاضر این بازارها به لحاظ طی کردن فرایند پذیرش باهم متفاوت هستند و پذیرش سهام شرکت‌های سهامی عام صرفاً در بازارهای اول و دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. متقاضی پذیرش در صورت دارا بودن شرایط پذیرش، باید تقاضای پذیرش خود را دریکی از این بازارها به فرابورس ارائه کند.
برخی از مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس عبارت‌اند از:
- تأمین مالی آسان و ارزان
- افزایش نقد شوندگی سهام
- بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس
- نقل‌وانتقال سهام به‌صورت آسان- سریع و کم‌هزینه
- شفافیت و اعتبار قیمت سهام به‌واسطه مبادله در فرابورس
- اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
- بهره‌گیری از امکان وثیقه گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
- معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از قشرها جامعه و افزایش اعتبار شرکت
تجزیه و تحلیل بازار الف ،ب ، ج
بازار پایه ج پایین ترین سطح شرکت های فرابورس می باشد که طبق معیارهای تعریف شده شرکت فرابورس دسته بندی شده اند. سهم های این بازار بدون دامنه نوسان معامله می شوند.
سرمایه گذاری در سهم های بازار ج توصیه نمی شود مگر برای افرادی که رانت دارند چون سفته بازی در بازار ج زیاد است و برای افرادی که رانت ندارند این بازار بسیار پر ریسک است.
بازار ب دارای دامنه نوسان ۱۰ درصدی می باشد. بازار ب نسبت به ج از شرایط بهتری برخوردار است ولی با این وجود باز هم پیشنهاد می دهیم در این بازار هم اگر رانت و تجربه کافی ندارید معامله نکنید.
بازار الف که بیشتر سهم ها در این بازار هستند و بیشتر معامله گران در این بازار فعال اند. در بازار الف دامنه نوسان ۵ درصد است و در این بازار سفته بازی به مراتب بسیار کمتر است و می توان با اعتماد بالایی در این بازار سهام خرید و فروش کرد.
در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می دهیم در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله گری امن می باشد.
در فرابورس موارد دیگر مالی نیز معامله می شود که به عنوان بازار های نوین مالی و بازار های مشتقه مالی عنوان می شوند مانند اوراق با درآمد ثابت ،تسهیلات مسکن و ….
معاملات بازارهای فرابورس دامنه نوسان های متفاوتی دارند. شرکت فرابورس نیز همانند بورس بصورت سهامی قابل خرید و فروش است و با نماد فرابورس در بازار معامله می شود. سود این شرکت از کارمزد معاملات زیر نظر فرابورس حاصل می شود.
بازار بورس کالا
سومین نوع از انواع بازار بورس در ایران بورس کالا می باشد. بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان این بازار، به خریداران عرضه می‌شود.
سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.
معاملات در این بازار بصورت نقد،نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.
سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریورماه سال۸۲ به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس ازآن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریورماه سال ۸۳ شروع به فعالیت کرد. شرکت بورس کالای ایران نیز به‌موجب ماده ۵۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک شرکت جدید و کاملاً مستقل از سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی، پس از پذیره‌نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد.
بدین ترتیب، هم‌اکنون بورس کالای ایران باتجربه‌ای بیش از ۱۰ سال، به دادوستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه ازجمله قراردادهای آتی مشغول است.
انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارت‌اند از :
قراردادی است که بر اساس آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.
قراردادی است که بر اساس آن، کالا باقیمت معین درزمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.
قراردادی است که بر اساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.
قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند.
قراردادی است که بر اساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند.
خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری‌شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به‌اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.
قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن‌یک طرف، اختیار(حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.
بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر می‌گردد.
بازار بورس انرژی
آخرین نوع از انواع بازار بورس در ایران بورس انرژی می باشد. بورس انرژی بازاری است که در آن حامل‌های انرژی با محصولات برق، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حامل‌های انرژی، خریدوفروش می‌شود.
بورس انرژی با ۶ سال سن جوان ترین بازار بورس در ایران محسوب می شود. بورس انرژی بازاری است که در آن هر کالایی که پایه انرژی داشته باشد، قابلیت معامله دارد. بنابراین این بورس به‌نوعی دومین بازار کالای متشکل کشور نیز محسوب می‌شود.
دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آنها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد.
این امر با توجه به ویژگی‌های کشور و برخورداری از منابع غنی انرژی اهمیت زیادی دارد خصوصاً آنکه یکی از کارکردهای مهم این بورس موضوع صادرات و فروش انرژی به کشورهای همسایه است که بحث کشف قیمت در آن اهمیت زیادی دارد.
سود این بورس نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای اشخاص حقوقی و حقیقی قابل خرید و فروش است.
هدف از تهیه این مقاله بررسی انواع بازار بورس در ایران می باشد و علاوه بر مطالب و موارد ذکر شده این روز های اخباری مبنی بر روی کار آمدن بازاری جدید در بازار بورس ایران تحت انواع “بورس املاک” بگوش می رسد.
Compatible data.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.
- Pina & Associates Insurance
- Payment at Contingency
- Amount of Payment
Two Most-Cited Reason
Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.
اوراق مشتقه
تعریف اوراق مشتقه چیست؟
اوراق مشتقه نوعی اوراق بهادار با قیمتی هستند که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می‌شوند بستگی دارد. خود مشتقه قراردادی است مابین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی. ارزش مشتقه به‌وسیله نوسانات دارایی مبنا تعیین می‌شود. رایج‌ترین دارایی‌های مبنا عبارت‌اند از سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارز، نرخ سود و شاخص های بازار.
اوراق مشتقه یا به صورت به‌طورکلی یا در بازار بورس و یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس بخش بزرگ‌تری از مشتقه ها را تشکیل می‌دهند و قانون‌گذاری نشده‌اند، درحالی‌که مشتقه ها معامله شده در بورس استانداردسازی شده‌اند. اوراق مشتقه معامله شده خارج از بورس معمولاً ریسک بیشتری نسبت به مشتقه های استاندارد دارند.
با توجه به محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، اوراق مشتقه در اقتصاد ایران چندان رشد و توسعه نیافته است؛ بنابراین ما در مثال‌هایی که در ادامه ذکر می‌کنیم، از اعداد و ارقام و سهام خارجی استفاده می‌کنیم و در انتها توضیحاتی در مورد قراردادهای آتی در ایران ارائه می‌کنیم.
توضیحات مدیر مالی در مورد اوراق مشتقه
اوراق مشتقه قبلاً به این دلیل مورد استفاده قرار می‌گرفتند تا نرخ ارز را برای مبادله کالاها به صورت بین‌المللی تضمین و تثبیت نمایند. با توجه به اینکه ارز کشورهای مختلف ارزش گوناگونی داشتند، معامله گران بین‌المللی به نظام حسابداری برای این تفاوت‌ها نیاز پیدا کردند. امروز، مشتقه ها بر اساس انواع مختلفی از معاملات بنا شده‌اند و استفاده‌های بیشتری نیز دارند. حتی مشتقه هایی بر پایه اطلاعات آب و هوایی مثل میزان باران یا تعداد روزهای بارانی یک منطقه خاص نیز وجود دارند.
چون اوراق مشتقه در شاخه اوراق بهادار جای می‌گیرد و شاخه مخصوصی ندارد، کم‌کم انواع مختلفی از مشتقه ها به وجود آمدند. همچنین، مشتقه ها دارای کاربردهای گوناگونی، بر اساس نوعشان هستند. انواع مشخصی از اوراق مشتقه را می‌توان برای پوشش یا بیمه شدن در برابر ریسک یک دارایی به کار برد.
اوراق مشتقه همچنین می‌توانند در سفته بازی برای شرط‌بندی قیمت های آینده یک دارایی یا دور زدن مسائل مربوط به نرخ مبادله نیز مورداستفاده قرار گیرند. به طور مثال، یک سرمایه گذار اروپایی که سهامی در یک شرکت آمریکایی می‌خرد (با استفاده از دلار آمریکا)، درحالی‌که سهام را در اختیار دارد، در معرض ریسک نرخ مبادله قرار می‌گیرد. برای پوشش این ریسک، سرمایه گذار می‌تواند قراردادهای آتی ارزی را خریداری کند تا یک نرخ مبادله مشخص برای فروش سهام خود در آینده و تبدیل دلار به یورو را برای خود از قبل تثبیت کند. به علاوه، بسیاری از مشتقه ها اهرم‌های قوی دارند.
انواع رایج اوراق
قرارداد آتی
قرارداد آتی (به انگلیسی: Futures contract) یکی از رایج‌ترین انواع مشتقه ها است. قرارداد آتی توافقی است بین دو طرف برای فروش یک دارایی با یک قیمت از پیش توافق شده در زمان شخصی از آینده. شخصی ممکن است به صورت عمومی از قراردادهای آتی استفاده کند تا در طول یک بازه زمانی خاص، در برابر ریسکی مشخص، پوشش ایجاد نماید. به طور مثال، فرض کنید که در ۳۱ جولای ۲۰۱۵، دیانا صاحب ده هزار سهم شرکت وال مارت بوده باشد که در آن موقع ارزشی معادل ۷۳٫۵۸ دلار به ازای هر سهم داشت. او با ترس از اینکه ارزش سهامش کاهش خواهد یافت، تصمیم گرفت تا قرارداد آتی برای محافظت از ارزش سهامش ایجاد نماید. جری، یک سفته باز که افزایشی قیمت سهام وال مارت را پیش‌بینی کرده است، با دیانا بر سر یک قرارداد آتی به توافق می‌رسد. دیانا بیان می‌کند که در یک بازه یک‌ساله، جری کل ده هزار سهم وال مارت دیانا را با ارزش کنونی ۷۳٫۵۸ دلار خریداری خواهد کرد.
قرارداد آتی ممکن است به‌عنوان چیزی مثل شرط‌بندی بین دو طرف در نظر گرفته شود. اگر ارزش سهام دیانا کاهش یابد، سرمایه گذاری او محافظت شده است زیرا جری توافق کرده تا در روز پایانی قرارداد کل سهام را با ارزشی که در جولای ۲۰۱۵ داشتند، بخرد و اگر ارزش سهام افزایش یابد، جری ارزش بیشتری از سهام به دست می‌آورد چون قیمت جولای ۲۰۱۵ را در جولای ۲۰۱۶ پرداخت مینماید. یک سال بعد، ۳۱ جولای سر می‌رسد و وال مارت به ازای هر سهم ۷۱٫۹۸ دلار قیمت گذاری شده است. دیانا حالا از قرارداد آتی سود کرده است و مبلغ ۱٫۶۰ دلار به ازای هر سهم سود برده است که اگر فقط تا جولای ۲۰۱۶ صبر می‌کرد، این مبلغ گیرش نمی‌آمد. درحالی‌که این رقم ممکن است خیلی زیاد نباشد، ولی وقتی ده هزار سهم را در نظر می‌گیریم، تفاوت ۱۶۰۰۰ دلاری آشکارتر می‌شود. از طرف دیگر، جری حدس ضعیفی داشته و مقدار زیادی ضرر کرد ه است.
پیمان آتی
پیمان آتی (به انگلیسی: Forward contracts) نوع مهم دیگری از اوراق مشتقه به شمار می‌رود که مشابه قرارداد آتی است، ولی تفاوت کلیدی آن در این است که برخلاف قرارداد آتی، پیمان آتی در بازار معامله نمی‌شوند، بلکه فقط به صورت قراردادی خارج از بورس و به صورت غیررسمی مورد معامله قرار می‌گیرد.
قرارداد سوآپ یا معاوضه
قرارداد سوآپ یا معاوضه (به انگلیسی: Swap) هم نوع مرسوم دیگری از مشتقه ها به شمار می‌رود. قرارداد سوآپ اغلب شامل یک مجموعه از جریانات نقدی است و درواقع حالت کلی‌تر پیمانهای آتی است که در آن به‌جای یک پرداخت با مجموعه از پرداخت ها مواجه هستیم. این نوع قرارداد معمولاً در تغییر نوع وامها توسط افراد کاربرد دارند. برای مثال شخصی ممکن است از نرخ سود سوآپ استفاده کند تا از وام با نرخ سود متغیر به وام با نرخ سود ثابت و یا برعکس، تغییر وضعیت دهد. اگر شخصی دارای وام با نرخ سود متغیر تلاش می‌کرد تا امور مالی اضافی خود را ایمن نماید، قرض دهنده ممکن بود به خاطر مبهم بودن نرخ بهره متغیر در آینده و بر اساس توانایی شخص در بازپرداخت آن، از وام دادن به او سرباز زند، شاید به این خاطر که می‌ترسد شخص نکول کرده و وام خود را پرداخت نکند. به همین دلیل، او باید به دنبال تغییر وضعیت از نرخ متغیر با شخص دیگری باشد که نرخ سود ثابت دارد. گرچه وام ها به نام شخص اصلی باقی خواهند ماند، ولی قرارداد برای هر شخص اجبار می‌کند که پرداخت وام دیگری بر اساس یک نرخ دوجانبه توافق شده صورت گیرد. ولی این کار می‌تواند پرمخاطره باشد، زیرا اگر یک طرف نکول کرده و یا ورشکسته شود، دیگری مجبور خواهد بود تا به وام اصلی خود بازگردد. قراردادهای سوآپ می‌توانند با استفاده از نرخ های سود، ارز یا کالاها انجام گیرند.
قراردادهای اختیار معاملات
قراردادهای اختیار معاملات (به انگلیسی: Options) یک فرم رایج دیگر از مشتقه ها هستند. قرارداد اختیار معامله ازاین‌جهت مشابه قرارداد آتی بوده که توافقی است بین دو طرف که به یکی از آنها این فرصت را می‌دهد تا اوراق بهادار را از طرف دیگر و در یک قرارداد آتی از قبل مشخص شده، بخرد یا به وی بفروشد. ولی تفاوت کلیدی بین اختیار معامله و آتی این است که با یک اختیار، خریدار یا فروشنده متعهد نمیشود که معامله را انجام دهد، به همین خاطر نام «اختیار» بر آن نهاده‌اند. خود مبادله در نهایت، اختیاری است. درست مثل قراردادهای آتی، اختیارات ممکن است برای پوشش دادن سهام فروشنده در برابر کاهش قیمت، مورداستفاده قرار بگیرند و به خریدار فرصتی دهند تا از طریق سفته بازی، سود مالی به دست آورد. قرارداد اختیار می‌تواند به صورت قرارداد اختیار خرید یا فروش کوتاه یا بلندمدت باشد.
مشتقه اعتباری
مشتقه اعتباری (به انگلیسی: credit derivative) نوع دیگری از اوراق مشتقه است. این نوع از مشتقه، وامی است که به یک سفته باز با تخفیفی نسبت به ارزش حقیقی خود فروخته می‌شود. گرچه وام دهنده اصلی وام را با قیمت کمتری می‌فروشد و درنتیجه سود کمتری خواهد برد، در فروش وام، وام دهنده بیشتر سرمایه خود از وام را باز پس گرفته و می‌تواند از آن پول برای توزیع وام های جدید و پرسودتر بهره جوید. اگر به طور مثال یک قرض دهنده وامی توزیع کند و متعاقباً این فرصت را داشته باشد تا خود را با وامی پرسود تر درگیر نماید، وام دهنده ممکن است این تصمیم را بگیرد که وام اصلی را به سفته باز بفروشد تا بتواند منابع مالی وام پرسودتر را تأمین نماید. به این طریق، مشتقه های اعتباری به ازای ریسک کمتر و نقدینگی بیشتر بهره کمتری دریافت می‌کنند.
اوراق بهادار با پشتوانه وام‌های رهنی
اوراق بهادار با پشتوانه وام‌های رهنی (به انگلیسی: mortgage-backed security) یکی دیگر از انواع مشتقه ها را تشکیل می‌دهند که یک شاخه وسیع از مشتقه ها هستند و به این وسیله که دارایی‌های پشتوانه مشتقه ها، وام های رهنی هستند، تعریف می‌شوند.
محدودیت‌های اوراق مشتقه
همان‌طور که در بالا اشاره شد، مبحث مشتقه ها یک شاخه وسیع از اوراق بهادار است، پس استفاده از این اوراق در گرفتن تصمیمات مالی بسته به نوع مشتقه، متفاوت خواهد بود. به صورت عمومی، نکته کلیدی برای داشتن یک سرمایه گذاری ایمن این است که ریسک های مربوط به مشتقه را به طور کامل درک نمایید، مثل دارایی پایه یا مبنا، قیمت و تاریخ انقضا و شرایط قرارداد. استفاده از اوراق مشتقه فقط زمانی معقول است که سرمایه گذار از ریسک ها کاملاً آگاه بوده و تأثیر سرمایه گذاری در استراتژی پرتفوی خود را درک نماید.
مثالی از قرارداد آتی سکه در بورس اوراق بهادار تهران
فرض کنید در روز شنبه ۱۰ اسفند، سرمایه گذاری اقدام به خرید یک قرارداد آتی سکه به ارزش هر سکه ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ ریال نمود و بابت این قرارداد ده سکه ای، مبلغ ۹٫۰۸۰٫۰۰۰ (معادل ۱۰% ارزش معامله) به‌عنوان وجه تضمین به‌حساب خود نزد بورس واریز کرد. اگر بهای سکه در روز ۲۱ اسفند، به عدد ۹٫۱۰۰٫۰۰۰ ریال افزایش یابد، با توجه به اینکه سرمایه گذار مبلغ ۲۰٫۰۰۰ ریال در هر سکه سود برده، اتاق پایاپای، از حساب تضمین فروشنده، ۲۰٫۰۰۰ ریال کسر کرده و به‌حساب سرمایه گذار مورد مثال واریز می‌کند. حال اگر در روز دوشنبه، سکه به ناگهان به رقم ۹٫۰۵۰٫۰۰۰ ریال تنزل کند، با توجه به زیان ۵۰٫۰۰۰ ریالی نسبت به روز گذشته، بورس از حساب سرمایه گذار مورد مثال ۵۰٫۰۰۰ ریال به ازای هر سکه کسر و به‌حساب فروشنده واریز می‌کند. این عمل بروز رسانی حساب‌ها، روزانه تا پایان قرارداد ادامه می‌یابد.
درصورتی‌که وجه تضمین هر یک از طرفین بر اثر همین بروز رسانی، آن‌قدر کاهش یابد که از حداقل تضمین اولیه مورد نظر بورس کمتر شود، در آن صورت جهت تصمیم‌گیری نسبت به نحوه ادامه قرارداد، برای سرمایه گذار اعلامیه صادر می‌شود.
معادل انگلیسی اوراق مشتقه عبارت است از:
Derivative
اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سؤالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.
بازار های مشتقه
معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه با اشاره به لزوم توسعه بازار بدهی، اظهار داشت: توسعه ابزارهای بازار بدهی شامل اوراق اجاره، مرابحه، سفارش ساخت، اسناد خزانه اسلامی، اوراق رهنی، سلف موازی استاندارد در طی چند سال گذشته سبب ارتقا و رشد بازار بدهی شد و امروز شاهد گسترش این بازار با تنوع مناسبی از ابزارها هستیم.
عضو هیات مدیره و معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه گفت: با تنوع اوراق اختیار معامله، سرمایه گذاران می توانند با ترکیب این اوراق، استراتژی های معاملاتی جذابی را در پیش گیرند. بر اساس پیش بینی های خود از آینده موقعیت های مختلفی بر ابزارهای گوناگون بگیرند و حالات پیچیده ای برای عایدات خود تعیین کنند و این تنها بخش کوچکی از دنیای بزرگی است که ما امروز به آن پا نهاده ایم.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، حسن امیری، عضو هیات مدیره و معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه گفت: نظام اقتصادی کشور به دو بخش واقعی و مالی تقسیم می‌شود و بر اساس این تقسیم بندی کلی بازار سرمایه یکی از اجزای اصلی سیستم مالی اقتصاد محسوب می‌شود.
وی با اشاره به کارکرد اصلی اوراق اختیار معامله گفت: کارکرد این بازار مانند تمامی بازارهای دیگر، فراهم کردن بستر و زیرساخت مناسب جهت تلاقی و تعادل عرضه و تقاضاست. بدین جهت و به منظور پاسخگویی به نیازهای گوناگون فعالان در بازار سرمایه نیاز به ابزارهای مالی متنوع و با کارکردهای مختلف وجود دارد.
وی افزود: نوع خاصی از ابزارها که قابلیت کاربرد و عملیاتی شدن در تمامی بازارهای مالی را دارد، انواع ابزارهای مالی مشتقه است که به صورت گسترده در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار گرفته و بر مبنای نوع دارایی تقسیم بندی شده اند: ابزارهای مشتقه بر پایه ارزهای خارجی، ابزارهای مشتقه بر پایه نرخ سود (بهره)، ابزارهای مشتقه بر پایه کالا و ابزارهای مشتقه بر پایه سهام.
به گفته این مقام مسوول، اوراق اختیار معامله، یکی از مهم ترین و البته جذاب ترین این ابزارها است.
دکتر حسن امیری، اوراق اختیار معامله را به عنوان یکی از مهم ترین اوراق مشتقه خواند و خاطر نشان کرد: اوراق اختیار معامله به عنوان یکی از ابزارهای مالی مشتقه، با توجه به خواص خود نه تنها یکی از ابزارهای مورد علاقه پژوهشگران حوزه مالی بوده است (تا حدی که رابطه ای برای قیمت گذاری آن شایسته کسب جایره نوبل اقتصاد شده است)، بلکه در میان فعالان عرصه عمل در بازارها نیز یکی از مهم ترین اوراق مشتقه محسوب می شود. زیرا با خاصیت دوگانه خود یعنی ترکیب اختیار از یکسو و تعهد از سوی دیگر، برخلاف ابزارهایی چون قراردادهای آتی خواستاران بیشتری را مجذوب خود می کند.
وی ضمن اشاره به تاکید دکتر شاپور محمدی بر راه اندازی معاملات اوراق اختیار معامله عنوان کرد: با توجه به اهمیت این ابزار، تلاش گسترده ای برای راه اندازی معاملات اوراق اختیار معامله آغاز شد. تلاشی که نتیجه آن را امروز می بینیم و شاهد آغاز معاملات اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران هستیم. بازاری که با گذر 50 سال از عمر آن، جای خالی چنین ابزاری در آن احساس می شد.
به گفته این عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، با راه اندازی معاملات این اوراق، نه تنها یکی از نیازهای اصلی فعالین این بازار برطرف شده است (که گواه آن انجام بیش از دو هزار معامله تنها در نخستین روز معاملات این ابزار در بورس کالاست)، بلکه یکی از مشکلات اساسی سرمایه گذاران خارجی نیز پاسخ داده شده است.
وی ادامه داد: اکنون سرمایه گذاران ما می توانند با استفاده از این ابزار اقدام به پوشش ریسک های ناخواسته کنند. همچنین می توانند با اخذ موقعیت در این ابزار اقدام به سرمایه گذاری و کسب بازدهی کنند.
معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، این گام را آغازی بر معاملات اوراق اختیار خواند و تاکید کرد: آنچه امروز شاهد آن هستیم تنها آغاز راه بلندی است که در پیش داریم. اکنون تنها معاملات اوراق اختیار معامله را شاهدیم. این امر، موضوعی بازار های مشتقه کوتاه مدت است و در آینده ای بسیار نزدیک معاملات اختیار فروش نیز آغاز می شود.
وی افزود: امروز تنها اوراق اختیار معامله اروپایی را داریم ولی در آینده ای نه چندان دور اوراق امریکایی و انواع دیگر اوراق را خواهیم داشت.
حسن امیری در پایان سخنان خود از دست اندرکاران پروژه اوراق اختیار معامله، دکتر شاپور محمدی ریاست سازمان بورس، دکتر عراقچی معاون اجرایی سازمان، مدیران عامل بورس کالا، بورس تهران و فرابورس ایران و همچنین آقایان ناصرپور، صحرایی، محسنی، صادقی و خانم نظری، مدیران عامل و همکاران فنی در شرکت سمات و همچنین دکتر پیمانی تشکر و قدردانی به عمل آورد.
بازار مشتقه
بازار مشتقه نوع جدیدی از بازار بورس است که با توجه به نیاز بعضی بازارها و ماهیت کالاها ایجاد می شوند. بازار مشتقه عمدتاً مبتنی یا مشتق از یک دارایی پایه است. به عبارتی ارزش آنها منبعث از ارزش دارائی دیگری است. در ایران نخستین بازار قراردادهای آتی بر روی سکه و محصولات کشاورزی مانند زعفران شکل گرفت. رفته رفته در این نوع معاملات محصولات دیگری نظیر پسته و زیرِه نیز افزوده شد.
دارائی‌هایی که می‌توانند به عنوان دارایی پایه در این ابزارها مورداستفاده قرار گیرد، عبارتند از: انواع سهام، ابزارهای بهره‌ای و متأثر از نوسانات نرخ بهره، ابزارهای بازار مبادلات ارزی، انواع کالا، اعتبارات مشخص و خاص و وام‌های کوچک و کلان.
محصولات بازار مشتقات:
حمل و نقل: قرارداد رو به جلو قراردادی سفارشی بین دو نهاد است، جایی که تسویه حساب در یک تاریخ خاص در آینده با قیمت از قبل توافق شده انجام می شود.
معاملات آتی: قرارداد آتی توافقی بین دو طرف برای خرید یا فروش دارایی در زمان معینی در آینده با قیمت معین است. در واقع، قراردادهای آتی انواع خاصی از قراردادهای پیش رو هستند که برمبنای موارد قبلی قراردادهای استاندارد معامله شده در بورس معامله می شوند.
اوراق مشتقه چیست؟
اوراق مشتقه یا Derivatives به اوراق بهادار با قیمت گفته می شوندد که ارزش آنها از یک یا چند دارایی پایه مشتق می‌شود؛ به عبارت دیگر اوراق مشتقه بر اساس دارایی پایه خود شناخته می‌شوند.
یکی از اهداف مهم ایجاد ابزار مشتقه در بازار، کنترل ریسک‌های مالی است. افرادی که پیش‌بینی کاهش قیمت یا افزایش قیمت را در بازار دارند، به کمک این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه گذاری خود را کاهش دهند و موقعیت‌های معکوسی را همراه با انجام معاملات خود اتخاذ کنند.
قرارداد آتی
قرارداد آتی یا future Contract قراردادی است که فروشنده متعهد می‌شود براساس آن، در سررسید معین، مقدار مشخصی از کالای تعیین شده را به قیمتی مشخص بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین شده، خریداری کند.
به بیان دیگر، قرارداد آتی به افراد این امکان را می‌دهد که اقدام به خرید کالایی کنند که در حال حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت کنند. براساس این قرارداد، افراد می‌توانند کالایی که اکنون مالک آن نیستند را بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل دهند و کسب سود کنند.
اختیار معامله یا آپشن (Option Contracts)
اختیار معامله یک قرارداد دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار حق(نه اجبار) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.بنابراین براساس این قرارداد،دوطرف توافق می کنند که در زمان آینده معامله ای انجام دهند. در واقع، قراردادهای آپشن به معامله‌گر اجازه می‌دهد یک دارایی را با قیمت از پیش تعیین‌شده پیش و یا در یک تاریخ خاص بخرد و یا بفروشد.
قرارداد اختیار معامله یا معاملات آپشن از قرن‌ها پیش شناخته شده بوده است. در یونان باستان اولین بار معاملات آپشن گزارش شده است. حق اختیار برداشت از باغات زیتون در آن زمان مورد معامله قرار میگرفت. اولین کسی که استفاده از اپشن دربرداشت باغات زیتون از او نام برده شده است تالس فیلسوف یونانی نام دارد.
قراردادهای آپشن در ایران با نام اختیار معامله (اختیار فروش و اختیار خرید) شناخته شده‌اند.
مدارک و شرایط مورد نیاز برای دریافت کد معاملاتی از بازار مشتقه
الف- فرآیند اجرایی صدور کد برای مشتریان ایرانی
۱- تماس مشتری با کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر و اخذ فرم ها و لیست مدارک
۲- تکمیل فرم های مربوطه (بصورت فایل و امضا نشده) و ارائه تصویر مدارک مورد نیاز توسط مشتری
۳- بررسی مدارک و مطابقت دادن فرم ها توسط کارگزار
۴- ارسال درخواست کد در سامانه مشتریان و بارگذاری فایل مدارک مشتری توسط کارگزار
۵- بررسی مدارک و محتوای سامانه توسط بورس
۶- تائید اولیه درخواست و تولید فرم درخواست کد تائید شده توسط بورس
۷- اخذ فرم درخواست کد تائید شده و ارسال آن به مشتری جهت مهر و امضاء تمامی صفحات
۸- بارگذاری فرم درخواست کد تائید شده با مهر و امضای اصل (رنگی) در سامانه و ارسال فیزیکی
۹- صدور کد معاملاتی بازار فیزیکی
* به مدارکی که بصورت بی کیفیت، نامرتب و ناقص اسکن شده باشند ترتیب اثر داده نمیشود.
ب- فرآیند اجرایی صدور کد برای مشتریان خارجی
۱- مراجعه مشتری یا نماینده وی به کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر
۲- تکمیل فرم های مربوطه و ارائه اصل و تصویر مدارک مورد نیاز توسط مشتری
۳- بررسی مدارک و مطابقت دادن و ممهور نمودن به مهر برابر با اصل توسط کارگزار
۴- ارسال کلیه اطلاعات مشتری بر اساس ضوابط به بورس کالا بصورت فیزیکی و سیستمی
۵- بررسی تکمیل بودن مدارک و رویت اصل مجوز فعالیت ممهور به مهر تاییدیه سفارت ایران در کشور مشتری توسط بورس کالا
۶- اخذ شناسه فراگیر اشخاص خارجی برای مشتری بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط بورس کالا
۷- صدور کد معاملاتی بازار فیزیکی
* به مدارکی که بصورت بی کیفیت، نامرتب و ناقص اسکن شده باشند ترتیب اثر داده نمیشود
ج- فرآیند اجرایی صدور کد برای مشتریان بازار مشتقه
۱- تماس مشتری با کارگزار دارای مجوز فعالیت در بازار مورد نظر و اخذ فرم ها و لیست مدارک
۲- تکمیل فرم های مربوطه (بصورت فایل و امضا نشده) و ارائه تصویر مدارک مورد نیاز توسط مشتری
۳- بررسی مدارک و مطابقت دادن فرم ها توسط کارگزار
۴- ارسال درخواست کد در سامانه مشتریان و بارگذاری فایل مدارک مشتری توسط کارگزار
۵- بررسی مدارک و محتوای سامانه توسط بورس
۶- تائید اولیه درخواست و تولید فرم درخواست کد تائید شده توسط بورس
۷- اخذ فرم درخواست کد تائید شده و ارسال آن به مشتری جهت مهر و امضاء تمامی صفحات
۸- بارگذاری فرم درخواست کد تائید شده با مهر و امضای اصل (رنگی) در سامانه و ارسال فیزیکی
۹- صدور کد معاملاتی بازار مشتقه
۱۰- ارسال اطلاعات به مدیریت توسعه بازار مشتقه جهت فعالسازی حساب عملیاتی
۱۱- فعال سازی کد مشتری توسط مدیریت توسعه بازار مشتقه
* نکته: جهت صدور کد معاملاتی مشتقه، داشتن کد سهامداری الزامی است و این کد باید در محل مربوطه در فرم درخواست کد یادداشت شود
* به مدارکی که بصورت بی کیفیت، نامرتب و ناقص اسکن شده باشند ترتیب اثر داده نمیشود.
شرایط و فرآیند اخذ کد معاملاتی بر خط قراردادهای آتی
شرایط الزامی دارندگان کد معاملاتی قراردادهای آتی جهت معامله از طریق سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی:
۱- داشتن حداقل سن ۱۸ سال
۲- داشتن حداقل دیپلم
فرآیند اخذ مجوز دسترسی به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی
۱- مراجعه مشتری به کارگزار و تکمیل فرم” درخواست اخذ مجوز دسترسی به سامانه معاملات برخط ” و ارائه مدارک هویتی و رونوشت آخرین مدرک تحصیلی
۲- انجام مصاحبه شفاهی یا آزمون کتبی توسط مدیریت معاملات برخط کارگزاری جهت ارزیابی صلاحیت حرفه ای مشتری
۳- عقد قرارداد استفاده از خدمات عضو جهت انجام معاملات برخط کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا بین شرکت کارگزاری و مشتری
۴- صدور نام کاربری و رمز عبور جهت دسترسی به سامانه معاملات برخط قراردادهای آتی توسط کارگزار برای مشتری
نکات عمومی:
* بورس مجاز است جهت احراز هویت مشتریان به به مراجع قانونی مراجعه و تاییدیه دریافت نمایند. بدیهی است صدور کد منوط به تایید اصالت مدارک می باشد و با خاطیان برخورد قانونی می شود.
* مشتری موظف است در هر زمان بنا به درخواست بورس نسبت به ارائه مدارک و مستندات مجددا اقدام نماید. در صورت عدم ارائه ، کد مشتری غیر فعال می گردد.
* مشتری موظف است هرگونه تغییر در مدارک و مستندات را به بورس اعلام نماید و توجه به تاریخ انقضای مدارک و بروزرسانی آن نزد بورس در تعهد مشتری می باشد.
* در صورتی که مشتری وکالت انجام معاملات خود را بطور رسمی به وکیل منتقل نموده باشد، بعد از صدور کد در سامانه مشتریان، کارگزار پس از اخذ مدارک و فرم های کامل از وکیل، اقدام به تعریف وکیل در این سامانه مینماید
نحوه صدور کدهای معاملاتی در بورس کالای ایران
کدهای معاملاتی شامل:
کد معاملاتی عام: کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش کالا یا گروه کالایی خاص ایجاد نشده و دارنده آن مجاز است به شرط عدم وجود محدودیتی اعلامی جهت خرید کالا یا گروه کالایی خاص در بورس اقدام به خرید کلیه کالاهای پذیرفته شده در بورس نماید.
کد معاملاتی خاص گروه کالا: کد معاملاتی است که جهت خرید و فروش یک گروه کالای خاص ایجاد شده و دارنده آن مجاز است به شرط عدم وجود محدودیت اعلامی جهت خرید یک کالای خاص از کلیه کالاهای پذیرفته شده آن گروه کالایی نیز خرید نماید.
کد معاملاتی خاص کالا: کد معاملاتی است که جهت خرید یکی یا چند کالای خاص ایجاد شده و دارنده آن مجاز است کالا یا کالاهای خاص را خرید نماید.
کلیه معاملهگران کالا و بازار های مشتقه اوراق بهادار مبتنی بر کالا بایستی کد معاملاتی عام دریافت نمایند. اشخاص حقیقی می‌توانند جهت خرید کالاهای کشاورزی، سیمان، طلا و کالاهای صادراتی، قبض انبار قراردادهای مشتقه با رعایت مفاد این دستورالعمل کد معاملاتی دریافت دارند.
نحوه صدور انواع کدهای معاملاتی
کد معاملاتی عام توسط مسوول پذیرش و کد معاملاتی خاص گروه کالا توسط کمیته صادر می‌شود.
صدور کد معاملاتی عام
مسوول پذیرش موظف است حداکثر ظرف سه روز کاری پس از ارایه مدارک کامل مشتری توسط کارگزاری، نسبت به صدور کد معاملاتی عام برای مشتری اقدام نماید یا اینکه عدم کفایت مدارک ارایه شده را به کارگزار اعلام کند.
صدور کد معاملاتی خاص کالا و خاص گروه کالا
الف: جهت صدور کد معاملاتی خاص کالا و خاص گروه کالا، متقاضی بایستی مدارک و مستندات خود را به کمیته پذیرش مشتریان ارایه نماید.
ب: مشتریانی که واجد شرایط خرید بیش از یک کالا می باشند اعم از اینکه در یک گروه کالایی یا در گروه های کالایی متفاوت قرار داشته باشند، بایستی فرآیند اخذ کد معاملاتی را بطور جداگانه طی بازار های مشتقه نمایند . بدیهی است به هر مشتری صرفا یک کد معاملاتی اختصاص می یابد.
ج: دبیر کمیته موظف است حداکثر ظرف مدت ده روز کاری پس از ارائه مدارک مشتری توسط کارگزاری ، گزرش کارشناسی خود حاوی اظهار نظر در خصوص احراز یا عدم احراز شرایط اعطای کد معاملاتی خاص کالا و یا خاص گروه کالا را به انضمام مستندات مربوط به کمیته ارسال نماید.
د: کمیته موظف است حداکثر ظرف ۵ روز کاری پس از دریافت گزارش و مستندات مربوط نظر کتبی خود را با ذکر دلایل مبنی بر اعطای کد معاملاتی خاص کالا و یا گروه کالا را به متقاضی اعلام کند و در صورت رد درخواست، متقاضی می‌تواند مراتب اعتراض خود را حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ تصمیم کمیته به وی به بورس اعلام کند.
شرایط اختصاصی برای دریافت کد معاملاتی خاص کالا یا خاص گروه کالا برای کلیه گروه های کالایی به شرح ذیل است:
الف: رعایت مقررات خارج از بورس از جمله اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی ربط در صورت وجود
دیدگاه شما