ملحقات (۷) فروش اوراق قرضه
اوراق قرضه، اوراقی هستند که مراجع قانونی ذی‌ربط، به قیمت اسمی معین و مدت‌داری صادر می‌کنند و آنها را به قیمتی کمتر از قیمت اسمی میفروشند، مثلاً سندی را که قیمت اسمی آن هزار تومان است به نهصد و پنجاه تومان نقداً میفروشند، مشروط بر آنکه آن را سال بعد به هزار تومان بخرند. گاه بانک در قبال دریافت کارمزد معینی، مسئول فروش این اوراق می‌شود.
مسأله 2814 ـ این معامله به دو شکل ممکن است صورت گیرد:
1 ـ صادرکننده سند در حقیقت از خریدار آن مبلغ نهصد و پنجاه تومان ـ در مثال فوق ـ قرض می‌کند و پس از سررسید مدت معین، هزار تومان به خریدار سند بازمی‌گرداند: نهصد و پنجاه تومان به عنوان اصل، و پنجاه تومان مازاد بر آن. این شکل، ربا و حرام است.
2 ـ صادرکننده سند، سند هزار تومانی را ـ که بعد از مدتی قابل پرداخت است ـ نقداً به نهصد و پنجاه تومان میفروشد.
این صورت اگرچه حقیقتاً قرض ربوی نیست، ولی صحت معامله ـ همان‌گونه که گذشت ـ محل اشکال است.
در نتیجه نمی‌توان فروش اوراق مذکور را که مراجع رسمی با آنها معامله می‌کنند، تصحیح کرد.
مسأله 2815 ـ جایز نیست که بانکها به خرید و فروش این اوراق بپردازند، و همچنین گرفتن کارمزد برای این کار جایز نیست.
اوراق مشارکت چیست و نحوه خرید و فروش آن در بازار سرمایه ایران
اوراق مشارکت ، اوراقی است که دولت، پس از انقلاب اسلامی به منظور تامین منابع مالی اقدام به انتشار آنها نمود. قوانین مربوط به انتشار این اوراق در مهر ماه سال 1376 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در شهریور ماه سال 1377 به پیشنهاد امور اقتصادی و دارایی به اجرا درآمد. این اوراق به منظور کنترل بازار پول و تامین منابع مالی پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اوراق مشارکت چیست؟
اوراق مشارکت ، به اوراقی گفته می‌شود که براساس فروش اوراق قرضه قانون به صورت بانام و بی‌نام منتشر می‌شوند. این اوراق در زمان مشخص و به قیمت اسمی در اختیار خریداران قرار می‌گیرند. خریداران این اوراق با توجه به قیمت و زمان مورد نظر اقدام به خرید آنها می‌نمایند. به عبارت دیگر، این اوراق نوعی بدهی است که ناشر با انتشار آنها متعهد می‌شود، براساس زمان تعیین شده، وجه مشخصی را به عنوان سود اوراق به خریدار پرداخت نماید. خرید و فروش اوراق مشارکت به صورت مستقیم یا توسط سازمان بورس اوراق بهادار انجام می‌شود.
شرکتهای مجاز به انتشار اوراق مشارکت
برخی شرکتها به منظور تأمین منابع مالی، تولید، توسعه طرح‌های خدماتی و ساختمانی، تامین مواد اولیه و… اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. شرکتهای دولتی، شهرداریها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، شرکتهای وابسته به دستگاههای ذکر شده، شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی از جمله شرکتهای مجاز به انتشار این اوراق می‌باشند.
انتشار این اوراق به این صورت است که شرکتها پروژه‌ای را ارائه می‌دهند؛ با ارزیابی این پروژه، مجوز انتشار اوراق، مطابق با قانون صادر می‌شود. شرکتهای منتشر کننده این اوراق، معمولاً میزان سوددهی را 3% تا 5% بیشتر از سود بانکی در نظر می‌گیرند. این کار، اشتیاق سرمایه‌گذاران حقیقی و فروش اوراق قرضه حقوقی برای سرمایه‌گذاری در خرید اوراق مشارکت را افزایش می‌دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سایر اوراق به مقاله اوراق تسهیلات مسکن مراجعه کنید.
مهمترین عامل خرید اوراق مشارکت
مهمترین ویژگیهای این اوراق نسبت به سایر اوراق بهادار، تضمین در پرداخت سود می‌باشد. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران این اوراق اطمینان دارند که در بازه زمانی تعیین شده، سود مشخصی به عنوان سود علی‌الحساب دریافت می‌کنند. این سود تضمینی را شرکتها تقبل نمی‌کنند؛ در نتیجه، تضمین این سود فروش اوراق قرضه توسط بانکها و مؤسسات مالی و دولتی انجام می‌شود. با توجه به این شرایط، سرمایه‌گذاران از دریافت سود خود اطمینان کافی دارند. این امر سبب ترغیب سرمایه‌گذاران نسبت به خرید این اوراق می‌شود.
انواع اوراق مشارکت
اوراق منتشر شده در ایران به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- اوراق مشارکت بانک مرکزی
- اوراق مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکتهای دولتی
- اوراق مشارکت شرکتهای پذیرفته شده بورسی و غیربورسی
۱-اوراق مشارکت بانک مرکزی
این اوراق به منظور اجرای سیاستهای اقتصادی دولت، توسط بانک مرکزی منتشر می‌شوند؛ همچنین در سازمان بورس اوراق بهادار قابل معامله بوده و توسط بانکهای عامل، قابل بازخرید می‌باشند.
۲-اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی
این اوراق به منظور تأمین منابع مالی پروژه‌های عمرانی، توسط وزارتخانه‌ها و شرکتهای دولتی انتشار می‌یابند؛ این اوراق در سازمان بورس اوراق بهادار قابل معامله نبوده و توسط بانکهای عامل، قابل بازخرید می‌باشند.
۳-اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده بورسی و غیر بورسی
این اوراق به منظور تأمین منابع مالی، توسط شرکتهای پذیرفته فروش اوراق قرضه شده در سازمان بورس اوراق بهادار منتشر شده و قابل معامله می‌باشند. این اوراق انواع مختلفی دارد، در ادامه به توضیح هر یک از آنها می‌پردازیم:
به کسر
سرمایه‌گذاری در این اوراق به صورت کوتاه مدت می‌باشد. سود این اوراق از تفاوت قیمت خریداری شده و قیمت زمان سررسید، به دست می‌آید.
با نام و بی نام بودن اوراق مشارکت
بی نام و بانام بودن این اوراق در اطلاعیه انتشار پیدا می‌کند. اوراق بانام تنها به نام خریدار بوده و در صورت گم شدن برگه، امکان خرید و فروش مجدد آن وجود ندارد؛ در صورتی که اوراق بی نام، همانند چک حامل می‌باشند؛ در نتیجه، نسبت به نگهداری آنها باید دقت کافی داشت.
قابل تبدیل بودن به سهام
اوراقی است که در زمان سررسید و یا افزایش سرمایه به سهم تبدیل می‌شوند. البته تصمیم‌گیری در مورد تبدیل اوراق به سهام در مجمع فوق‌العاده صاحبان سهام تأیید شده و توسط ناشر انتشار می‌یابند.
قابل تعویض بودن با سهام
با سررسید زمان این اوراق، به جای پرداخت مبلغ اصلی، این اوراق با سهام سایر شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار معاوضه می‌شوند. این اوراق، توسط شرکتهای سهامی عام منتشر می‌شوند.
تفاوتهای اوراق قرضه و اوراق مشارکت
با توجه به شباهتهای فراوانی که میان اوراق مشارکت و اوراق قرضه وجود دارد، تفاوتهایی نیز با یکدیگر دارند که به شرح زیر می‌باشند:
- اوراق مشارکت به منظور تأمین منابع مالی طرح‌ها انتشار می‌یابند، در حالی که اوراق قرضه به صورت وام بوده و در خرید آنها الزامی به تامین منابع مالی نمی‌باشد.
- در اوراق مشارکت ، سودی با عنوان علی‌الحساب در پایان سررسید پرداخت می‌شود، در حالی که در اوراق قرضه چنین سودی وجود ندارد.
- ناشر اوراق مشارکت ، لازم است عملکرد اجرایی خود را در دوره مشخص بیان کند، در حالی که این کار برای ناشران اوراق قرضه الزامی نمی‌باشد.
- اوراق مشارکت تنها با مبلغ اسمی قابل انتشار است، در حالی که اوراق قرضه به کسر یا صرف نیز منتشر می‌شوند.
- پرداخت سود تضمینی اوراق مشارکت ، بر عهده دولت و یا ضامن آن می‌باشد، در حالی که در اوراق قرضه بر عهده خود شرکت می‌باشد.
نحوه خرید اوراق مشارکت
براساس دستورالعمل‌ها، لازم است ناشران، بانکی را به عنوان بانک اصلی معرفی کنند. پس از انجام این کار، سرمایه‌گذاران برای خرید به بانک مورد نظر مراجعه کرده و خرید خود را انجام می‌دهند. همچنین واریز سود دوره‌ای و دریافت اصل وجه در پایان زمان سررسید، توسط بانک مربوطه انجام می‌شود. بنابر دستورالعمل‌های سازمان بورس اوراق بهادار، خریداران ملزم به دریافت کد سهامداری می‌باشند. قیمت اسمی این اوراق یک میلیون ریال می‌باشد. هر سرمایه‌گذار باید حداقل ۱۰ برگه (۱۰ میلیون ریال) خریداری کرده تا این اوراق به آنها تعلق گیرد.
این اوراق به دو صورت قابل معامله می‌باشند. زمانی که این اوراق، توسط دولت انتشار می‌یابند، سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش آنها به بانک مراجعه می‌کنند؛ در صورتی که در برگه، عنوان بازخرید ذکر نشود، این اوراق قابل فروش نخواهند بود. زمانی که این اوراق، توسط سازمان بورس عرضه شود، خریداران می‌توانند از طریق حساب آنلاین معاملاتی و یا سفارش اینترنتی اقدام به خرید و فروش نمایند.
نرخ سود اسمی سود، علی‌الحساب و سود قطعی
اوراق مشارکت از نظر پرداخت سود به دو دسته تقسیم می‌شوند:
– اوراق بدون پرداخت سود
– اوراق با پرداخت سود دوره‌ای
در صورتی که این اوراق را در روزهای نخست خریداری کنید، نرخ سود دریافتی، سود اسمی خواهد بود. اگر خرید با توجه به قیمت عرضه و تقاضا انجام شود و اوراق تا زمان سررسید نگهداری شود، نرخ سود دریافتی، سود سررسید (ATM) می‌باشد.
سود تضمینی به صورت علی‌الحساب به سرمایه‌گذاران فروش اوراق قرضه پرداخت می‌شود؛ به این صورت که در پایان پروژه و در زمان سررسید، ناشر وظیفه دارد سود پروژه را محاسبه نماید. در صورتی که سود پروژه بیشتر از سود علی‌الحساب باشد، مابه‌التفاوت آن به خریدار پرداخت می‌شود. همچنین اگر سود پروژه کمتر از سود علی‌الحساب باشد، پرداخت خسارت و زیان بر عهده ضامن اوراق مشارکت می‌باشد. این اوراق هم در بازار بورس و هم در بازار فرابورس انتشار می‌یابند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به فروش اوراق قرضه سایت فرابورس به نشانی www.ifb.ir مراجعه نمایید.
کارمزد و مالیات خرید و فروش اوراق مشارکت
طبق ماده ۷ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت ، میزان مالیات تعلق گرفته به سود و مبلغ پرداختی این اوراق 5% می‌باشد. میزان کارمزد خرید ۰٫۰۰۰۷۲۶ و میزان کارمزد فروش ۰٫۰۰۰۷۷۴ و در مجموع، میزان کارمزد خرید و فروش ۰/۰۰۱۵ می‌باشد. افرادی که مشمول پرداخت مالیات می‌شوند،لازم است حداکثر به مدت ۱۰ روز پس از گذشت تاریخ پرداخت، نسبت به واریز اقدام نمایند. این واریزی به حسابی که توسط خزانه‌داری کل تعیین شده است، انجام و سی روز پس از تاریخ واریز به سازمان مالیات ارائه می‌شود. طبق مقررات، در عرضه اولیه اوراق مشارکت ، ناشر پذیرفته شده، کارمزد خرید و فروش را متقبل می‌شود.
جدولهای زیر کارمزد خرید و فروش در بازارهای مختلف را نشان می‌دهد:
شرکت بورس اوراق بهادار
| نوع معامله | صکوک اجاره | اوراق مشارکت |
| خرید | ۰٫۰۰۰۷۲۶ | ۰٫۰۰۰۷۲۶ |
| فروش | ۰٫۰۰۰۷۷۴ | ۰٫۰۰۰۷۷۴ |
| مجموع | ۰٫۰۰۱۵ | ۰٫۰۰۱۵ |
شرکت بازارگردانی و فرابورس ایران
| نوع معامله | اوراق مشارکت ، صکوک اجاره، اوراق خزانه اسلامی |
| خرید | ۰٫۰۰۰۷۲۶ |
| فروش | ۰٫۰۰۰۷۷۴ |
| مجموع | ۰٫۰۰۱۵ |
| نوع معامله | انواع صکوک، اوراق مشارکت و گواهی سپرده در معاملات بازارگردان |
| خرید | ۰٫۰۰۰۷۴۴۴ |
| فروش | ۰٫۰۰۰۱۱۱۳ |
ویژگی های اوراق مشارکت
- این اوراق از طریق شعب بانکهای معرفی شده و یا از طریق کارگزاران بورس اوراق بهادار، قابل خرید و فروش می‌باشند.
- هر برگه از اوراق دارای قیمت اسمی ۱/۰۰۰/۰۰۰ ریال می‌باشد.
- هر برگه نشان دهنده میزان مشارکت خریدار در طرح سرمایه‌گذاری می‌باشد.
- سه روز پیش از زمان سررسید اوراق، نماد آن برای پرداخت سود متوقف و یک روز پس از پرداخت سود، این نماد بازگشایی می‌شود.
- سود تعلق گرفته به خریدار، توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به حساب بانکی مربوطه واریز می‌شود.
- بازارگردان وظیفه دارد تمام سفارشات فروش را به مبلغ اسمی در هر روز خریداری کند؛ در نتیجه، این اوراق از نقدشوندگی بالایی برخوردار می‌باشند.
- در صورتی که اوراق را زودتر از سه روز به فروش برسانید، کارمزد آن از سود حاصله کم شده و در نتیجه، بازده منفی خواهیم داشت.
- این اوراق به عنوان وثیقه میان طرفین معامله در قراردادهای مربوط به وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکتهای دولتی، شهرداریها و سایر دستگاههای اجرایی پذیرفته می‌شود.
اوراق مشارکت بخریم یا سهام؟
اوراق مشارکت برای افرادی که ریسک‌پذیری کمی دارند و مایل به کسب سود ثابت در سه ماه، شش ماه و یا یکسال هستند، مناسب می‌باشد؛ در صورتی که خرید سهم برای افراد ریسک‌پذیر و آشنا با نوسانات بازار بورس، مناسب می‌باشد. تفاوت اوراق و سهام شامل موارد زیر می‌باشد:
- خرید اوراق با زمان و سود تضمینی مشخصی همراه است، در حالی که سود سهام از طریق افزایش سرمایه و یا سود سالانه تأمین می‌شود.
- این اوراق تا زمان مشخصی معتبر بوده، در حالی که سهام زمان محدودی ندارد.
- حداقل میزان سرمایه گذاری در اوراق مشارکت ، یک میلیون تومان و در سهام پانصد میلیون تومان می‌باشد.
- این اوراق نیاز به صرف وقت و تحلیل برای کسب سود ندارند، در حالی که سهام نیازمند صرف وقت، تحلیل و پیگیری بازار می‌باشد.
- اوراق مشارکت ، دارای سود با ریسک کم و همچنین تضمین بازگشت سود می‌باشند، در حالی که سهام دارای ریسک و پتانسیل سود بالا و بدون تضمین بازگشت پول می‌باشد.
حال با توجه به مزیت‌ها و ویژگی‌هایی که در خصوص سهام و اوراق مشارکت بیان شد، لازم است افراد شخصاً نسبت به خرید سهام یا اوراق تصمیم‌گیری نمایند.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب گفته شده، خرید اوراق مشارکت ، نوعی سرمایه‌گذاری با سود و ریسک پذیری بسیار پایین و در واقع، نوعی سرمایه‌گذاری ایمن می‌باشد. سود حاصل از این اوراق نسبت به بانکها مناسب‌تر و همچنین، پرداخت سود آنها تضمین شده می‌باشد؛ زیرا در صورت زیان، سود علی‌الحساب از طرف دولت و یا ضامن اوراق، پرداخت خواهد شد. از دیدگاه شرکتها خرید اوراق بهترین روش برای تامین منابع مالی پروژه‌ها می‌باشد. از این اوراق به عنوان وامی بلندمدت به همراه بازپرداخت تا زمان سررسید نیز استفاده می‌شود.
در این مقاله با بیان تفاوت اوراق مشارکت با سایر اوراق و سهم، این امکان برای سهامداران فراهم می‌شود که با توجه به خواسته‌های خود در مسیر سرمایه‌گذاری صحیح حرکت کنند.
رویترز: کاهش خرید اوراق قرضه دلاری نتیجه استفاده ابزاری از تحریم
استفاده بی‌رویه آمریکا از ابزار تحریم، به کاهش بیشتر تمایل کشورها به استفاده از دلار آمریکا در سطح جهان منجر شده و اثر آن در کاهش تقاضا برای خرید اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا و افزایش نرخ سود آن نمایان شده است. تضعیف دلار نتیجه ناگزیر تبدیل آن از یک ارز جهان روا به یک اسلحه برای تحریم اقتصادی دیگر کشورها از سوی دولت آمریکاست.
به گزارش مسیر اقتصاد بعد از وقوع جنگ اوکراین، آمریکا بار دیگر عزم جدی خود را برای استفاده گسترده از ابزار تحریم‌های مالی و اقتصادی علیه روسیه نشان داده است. یکی از اقدامات آمریکا در این زمینه قطع دسترسی بانک مرکزی، صندوق‌های ذخیره ارزی، بانکها و افراد روسی به نظام مبادلات بانکی جهانی است که مبتنی بر دلار آمریکا عمل می‌کند.
چرا آمریکا می‌تواند به طور گسترده اوراق قرضه منتشر کند؟
دلار امروز بیشتری سهم را در ذخایر خارجی کشورهای جهان به خود اختصاص داده است؛ اما کارشناسان معتقدند در صورت استفاده ابزاری آمریکا از تحریم‌های مالی و اقتصادی، حرکت کشورها به سمت کاهش وابستگی به دلار، که پیش از این آغاز شده، سرعت بیشتری خواهد گرفت. هرچه آمریکا بیشتر از دلار به عنوان یک اسلحه اقتصادی استفاده کند، کشورها بیشتر از آن فاصله می‌گیرند.
یکی از مهمترین مزیت‌های رواج گسترده دلار و سهم بالای آن در ذخایر خارجی کشورها، دست باز دولت آمریکا در انتشار و فروش اوراق قرضه و کسب درآمد از این محل بوده است. دولت آمریکا برای دهه‌های متمادی اوراق خود را با نرخ‌هایی به مراتب پایین به خریداران فروخته و از این محل کسب درآمد کرده است؛ درحالیکه اگر دلار در جهان رواج نداشته باشد، برای اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا نیز تقاضایی وجود نخواهد داشت.
کاهش خرید اوراق قرضه دلاری نتیجه استفاده ابزاری آمریکا از تحریم‌ها
نشانه کاهش تمایل خریداران به اوراق قرضه دلاری نیز ابتدا در افزایش نرخ سود آن نمایان می‌شود. در واقع وقتی تقاضا کم می‌شود، دولت آمریکا مجبور می‌شود نرخ‌های سود بالاتری برای فروش اوراق قرضه منتشر شده پیشنهاد دهد.
بر اساس اخبار نه تنها کشورهای خارجی، بلکه حتی فدرال رزرو به عنوان بانک مرکزی آمریکا نیز قصد دارد سهم اوراق قرضه دلاری دولت این کشور از ذخایر خود را کاهش دهد. به این ترتیب در ماه‌های آتی موعد سررسید ۸۹۰۰ میلیارد دلار اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا نزد بانک مرکزی این کشور فرا خواهد رسید و بانک مرکزی این کشور دیگر قصد ندارد آن را با اوراق جدید جایگزین کند.
کاهش تمایل خرید اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا از سوی بانک مرکزی این کشور یک پیام مشخص برای کشورهای دیگر دارد و آنها را نیز به سمت کاهش خرید اوراق قرضه دلاری سوق خواهد داد.
تضعیف دلار ناگزیر است
کارشناسان مالی بین‌المللی معتقدند تضعیف دلار نتیجه ناگزیر تبدیل آن از یک ارز جهان روا به یک اسلحه برای تحریم اقتصادی دیگر کشورها از سوی دولت آمریکاست. فروش نفت عربستان به چین با یوآن نیز از نشانه‌های بارز تضعیف اعتماد به دلار در سطح جهان محسوب می‌شود.
روسیه از سال ۲۰۱۴ میلادی و بعد از وضع تحریم‌های آمریکا درپی الحاق کریمه به خاک روسیه، روند کنار گذاشتن دلار از ذخایر خارجی خود را آغاز کرد و تا جای ممکن ذخایر طلای خود را افزایش داد. این کشور سال ۲۰۲۱ میلادی رسما اعلام کرده بود صندوق‌های ملی این کشور نگهداری از دلار را کنار گذاشته‌اند فروش اوراق قرضه و یورو و یوآن را جایگزین آن کرده‌اند. روسیه اوراق قرضه دلاری خود را نیز در اواسط سال ۲۰۱۸ میلادی به سطحی تقریبا ناچیز کاهش داد و از آن زمان دیگر خریدار اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا نبوده است.
در ماه‌های اخیر حتی ژاپن و چین و عربستان، به عنوان بزرگترین دارندگان اوراق قرضه دلاری آمریکا نیز میزان آن را کاهش داده‌اند. آمریکا امیدوار است موج جدید افزایش قیمت نفت کشورهای نفتی را به سمت خرید بیشتر اوراق قرضه دلاری این کشور سوق دهد، اما کارشناسان معتقدند چنین روندی محتمل نیست؛ چراکه به دلیل تحریم‌های آمریکا، اوراق قرضه دلاری دولت این کشور یک دارایی بدون ریسک محسوب نمی‌شود.
صکوک چیست و چه تفاوتهایی با اوراق قرضه دارد؟
اصطلاح صکوک برگرفته از واژه عربی " صک " به معنای چک، نوشته بدهکار، سفته و قبض بدهی است و به طور معمول، به عنوان اوراق قرضه اسلامی تعریف می شود. تمایزی که میان این دو تعریف از صکوک وجود دارد، اساسی و مهم است، چرا که با تاکید بر این تفاوت، هدف از بکارگیری " صکوک " به عنوان ابزاری جدید در بانکداری اسلامی، تقلید از " اوراق قرضه مبتنی بر بهره " در بانکداری معمول نیست.
" صکوک " ابزاری ابتکاری منطبق بر قوانین شریعت اسلام است و به عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی تواند براساس فعالیت های سفته بازی و سوداگرانه (در واقع فعالیت هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می گیرند) سودآوری داشته باشد.
انواع صکوک:
استفاده از لفظ " صکوک " جهت ابزارهای مالی اسلامی برای نخستین بار در سال 2002 در جلسه فقهی بانک توسعه اسلامی پیشنهاد شد. بعد از آن سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی اقدام به معرفی انواع صکوک نمود که عبارتند از:
- صکوک مالکیت داراییهایی که در آینده ساخته می شود
- صکوک مالکیت منافع داراییهای موجود
- صکوک مالکیت منافع داراییهایی که در آینده ساخته می شود
- صکوک صلم
- صکوک استصناع
- صکوک مرابحه
- صکوک مشارکت
- صکوک مضاربه
- صکوک نماینده سرمایه گذاری
- صکوک مزارعه
- صکوک مساقات
- صکوک ارائه خدمات
- صکوک حق الامتیاز
شایان ذکر است از بین صکوک بالا تنها استفاده از صکوک اجاره، سلم و استصناع و تا حدی صکوک مرابحه، مشارکت، و مضاربه معمول است.
در یک تقسیم بندی دیگر می توان صکوک را به دو گروه زیر تقسیم نمود:
1- ابزار حقوق صاحبان سهام (شامل: صکوک مشارکت و مضاربه)
2- ابزار بدهی (شامل: صکوک اجاره، سلم، استصناع و مرابحه)
*** یکی از مهمترین انواع صکوک معرفی شده " صکوک اجاره " می باشد. صکوک اجاره در حقیقت اوراق بهاداری است که دارنده آن به صورت مشاع، مالک بخشی از دارایی است که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره به مصرف کننده یا بانی واگذار شده است.
نهادهای مالی ضروری برای انتشار اوراق صکوک اجاره:
جهت انتشار اوراق اجاره وجود حداقل سه نهاد مالی که عبارتند از "بانی"، "واسط" و "امین" ضروری می باشد.
- بانی: شخصی حقوقی است که صکوک اجاره با هدف تامین مالی، آن را منتشر می کند و می تواند اقدام به اجاره نمودن دارایی مبنای انتشار صکوک اجاره از واسط به نمایندگی از سرمایه گذاران نماید.
- واسط: نهاد مالی است که صرفا به منظور نقل و انتقال دارایی به وکالت از دارندگان صکوک اجاره و انتشار صکوک اجاره تشکیل می شود.
- امین: نیز شخص حقوقی است که به نمایندگی از سرمایه گذاران و به منظور حفظ منافع آنان در چارچوب ضوابط اجرایی انتشار صکوک اجاره، مسئولیت نظارت برکل فرآیند عملیاتی صکوک اجاره را بر عهده دارد.
ریسک ها و مزایای اوراق صکوک:
ریسکهای اوراق صکوک:
1- ریسک از بین رفتن داراییها
2- ریسک نرخ سود
3- ریسک کاهش قیمت دارایی
مزایای اوراق صکوک:
1- صکوک، نقدینگی بانی را افزایش می دهد
2- داراییهایی که نقدینگی پایینی دارند و یا غیرنقد هستند از ترازنامه خارج شده و وجوه نقد جایگزین آن می شود.
3- با اینکه قسمتی از داراییها از شرکت بانی جدا می شود اما با این حال باز هم بانی می تواند از داراییها استفاده کند.
4- از آنجا که صکوک با پشتوانه دارایی منتشر می شود، لذا دارای ریسک کمتر است و هزینه تامین مالی را نیز کاهش می دهد. یک راه دیگر کاهش هزینه تامین مالی استفاده از افزایش اعتبار است.
5- صکوک با فراهم کردن امکان تبدیل داراییها به اوراق بهادار به توسعه " بازار سرمایه " کمک می کند.
6- چنانچه برای داد و ستد اوراق صکوک یک بازار ثانویه فراهم شود، آنگاه قابلیت نقد شوندگی این اوراق هم افزایش می یابد.
تفاوت اساسی صکوک با اوراق قرضه مرسوم در بازارهای مالی:
1- "صکوک" بیانگر مالکیت یک دارایی مشخص است، در حالی که "اوراق قرضه" فقط حاکی از تعهد بدهی هستند. یعنی رابطه بین صادرکننده و خریدار اوراق قرضه رابطه وام دهنده و وام گیرنده است که نرخ بهره وام هم ثابت است و این موجب ربا می شود.
2- دارایی موضوع اوراق صکوک از نظر شرعی باید مجاز و صحیح باشد، در حالی که در اوراق قرضه داراییهایی که از نظر اسلام پذیرفته نیست نیز می تواند پشتوانه اوراق قرار بگیرد.
3- اعتبار اوراق قرضه به اعتبار صادرکننده یا ناشر آن وابسته است و با آن سنجیده می شود، در حالی که اعتبار صکوک به ناشر بستگی ندارد بلکه به ارزش دارایی پشتوانه بستگی دارد.
4- فروش صکوک در بازار ثانویه، فروش مالکیت یک دارایی است؛ اما فروش اوراق قرضه فروش بدهی است.
5- در صکوک امکان افزایش اصل دارایی و در نتیجه ارزش خود ورقه صکوک وجود دارد در حالی که اصل بدهی در اوراق قرضه قابلیت افزایش ندارد.
دولت چقدر اوراق قرضه فروخت؟
اتاق بازرگانی تهران در جدیدترین گزارش خود به وضعیت عرضه اوراق قرضه دولتی تا پایان مرداد ماه سال جاری پرداخته است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی این اتاق، دولت در ماه‌های گذشته، عملکرد متغیری را در زمینه فروش اوراق قرضه به ثبت رسانده است. بر این اساس تا پایان مرداد ماه مجموعا ۵۷.۱ هزار میلیارد تومان اوراق قرضه از سوی دولت منتشر شده است که یا از طریق بانک مرکزی در عملیات بازار باز به فروش رفته یا خارج از حراج توسط وزارت اقتصاد عرضه شده است.
بررسی عملکرد ماهانه دولت در این زمینه نیز نشان می‌دهد که در تیرماه با فروش بیش از ۳۱ هزار میلیارد تومان، بیشترین عرضه اوراق قرضه به ثبت رسیده است. در مرداد ماه نیز عرضه اوراق قرضه به ۱۴.۷ هزار میلیارد تومان رسیده که کاهش بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومانی را نسبت به ماه قبل نشان می‌دهد.
همچنین اتاق بازرگانی به بررسی وضعیت بازدهی زاوراق قرضه دولت منتشر شده در پنج ماهه ابتدایی امسال پرداخته است. بر این اساس، از ابتدای امسال تا پایان مرداد ماه، نرخ بازده اوراق قرضه دولتی بین ۱۵ تا ۲۱.۵ درصد متغیر بوده و هرچه به پایان این دوره نزدیک شده، نرخ بازدهی افزایش یافته است.
بالاترین نرخ بازده ثبت شده در اوراق قرضه امسال به روز ۲۶ مرداد و عرضه دو هزار میلیارد تومان اوراق با بازده ۲۱.۵ درصد مربوط می‌شود.
بر اساس این گزارش، در سال جاری با توجه به شیوع ویروس کرونا و تداوم تحریم‌های آمریکا، دولت پیش بینی کسری بودجه حدودا ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی را داشته و از این رو راهکارهای مختلفی برای پوشش این کسری مطرح شده است.
در شرایطی که با توجه به تورم بالا، امکان استقراض از بانک مرکزی وجود ندارد، فروش اوراق قرضه یکی از گزینه‌هایی است که در ماه‌های گذشته با مجوز مجلس پیگیری شده است. دولت به دنبال آن است که با افزایش فروش اوراق سلف نفتی، راه را بر جبران بخش دیگری از منابع خود نیز باز کند.
دیدگاه شما