اوراق بهادار چیست و نحوه خرید آن چگونه است؟
خرید اوراق بهادار اصطلاحی است که احتمالاً با آن روبرو شده‌اید و آن را از زبان دوستان و اطرافیان خود شنیده‌اید. اما این اوراق دقیقاً کدام ها هستند و چه کاربردی دارند؟ پرداختن به اوراق بهادار و روش‌های خرید آنها معمولاً بخش به بخش در مقالات مختلف در اینترنت وجود دارد. اما در این مقاله سعی کرده‌ایم که به‌صورت کامل و جامع همه مسائل مربوط به این اوراق را مورد بررسی قرار دهیم. اگر تاکنون با این اوراق کاری نداشته‌اید و خیلی برای شما جذابیتی نداشته‌اند، باید بدانید که در حال حاضر یکی از روش‌های بسیار عالی کسب درآمد در بازار ایران خرید اوراق بهادار می‌باشد. ازاین‌رو بر هر فردی که برای آینده مالی خود به دنبال استقلال مالی است، نیاز است تا با این اوراق و نحوه خرید و فروش آنها آشنا شود.
اوراق بهادار چیست؟
اصطلاحاً به هر برگه‌ای که دارای پشتوانه مالی بوده و ارزش مالی داشته و قابل نقل‌وانتقال به غیر نیز باشد، اوراق بهادار گفته می‌شود. یک نهاد و یا سازمان مسئول صادر کردن این اوراق می‌باشد که اصطلاحاً صادرکننده اوراق نامیده می‌شود. این اوراق از طرف دولت و نظام مالی کشور تضمین‌شده و ارزش مالی آنها پابرجاست. یکی از مشخصه‌های اصلی این اوراق افزایش و نوسان قیمت آنها بر اصل عرضه و تقاضای بازارهای مالی است. ازاین‌رو خرید اوراق بهادار از دو جنبه می‌تواند برای خریدار سوددهی داشته باشد. هم تقاضای بیشتر باعث افزایش قیمت خواهد بود و هم افزایش ارزش صادرکننده این اوراق می‌تواند باعث افزایش قیمت آنها گردد. این برگه‌ها ازجمله دارایی‌های نامشهود هر فرد تلقی می‌گردند.
انواع اوراق بهادار کدامند؟
اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که هرکدام از آنها ویژگی‌های خاص خود را دارند. ازاین‌جهت قبل از خرید اوراق بهادار بایستی با انواع آن آشنا شده و مشخصات هر یک را بدانید. در یک دسته‌بندی کلی اوراق بهادار عرضه‌شده در بازار سرمایه‌‌ی ایران به سه دسته اصلی اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی تقسیم می‌شوند. البته هرکدام از این دسته‌ها نیز زیرمجموعه‌هایی دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
اوراق صاحبان سهام
اوراق سهام متداول‌ترین نوع اوراق بهادار است که اکثریت فعالین بازارهای سرمایه برای کسب سود اقدام به خریدوفروش آن می‌نمایند. خرید اوراق بهادار صاحبان سهام کاملاً رایج بوده و هرکسی تنها با داشتن اطلاعات کافی درباره روند افزایش نرخ این اوراق می‌تواند برای خرید آنها اقدام نماید. هر شرکتی که در بازار بورس ایران پذیرش می‌شود، توسط سازمان بورس ارزش‌گذاری شده و میزان ارزش آن به واحد سهام تبدیل می‌گردد. هر برگه سهام اوراق بهادار دارای ارزش اسمی ۱۰۰ تومان در بازار بورس می‌باشد. البته ارزش ذاتی این اوراق در حال حاضر بسیار بیشتر از چنین اعدادی است. پس از تقسیم ارزش یک شرکت به برگه‌های اوراق سهام، درصدی از این اوراق در بازار سرمایه برای خریدوفروش مردم عرضه می‌شود.
از این پس مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت این برگه‌ها است. البته دارنده این برگه‌های اوراق علاوه بر کسب سود از طریق افزایش قیمت آنها، در سود حاصله شرکت در هر سال مالی نیز به نسبت برگ سهام‌های خود شریک خواهد بود. البته اوراق صاحبان سهام خود نیز به زیرمجموعه‌هایی مانند سهام عادی، سهام جایزه، حق تقدم سهام، سهام ممتاز، سهام بانام و بی‌نام و سهام نقدی و غیر نقدی تقسیم می‌شوند که همگی در اصل مشابه می‌باشند اما هرکدام مزیت‌های خاص خود را دارند.
اوراق ابزارهای مشتقه
خرید اوراق بهادار ابزارهای مشتقه نیز یکی دیگر از روش‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار می‌باشد. این اوراق برخلاف اوراق صاحبان سهام، خود دارای ارزش مالی نیستند و ارزش مالی آنها وابسته به کالایی فیزیکی است که این اوراق با پشتوانه آنها صادر شده است. برای مثال اوراق مشتقه طلا به پشتوانه‌ی طلا صادر شده و قیمت آن نیز بر اساس نوسان طلا تغییر می‌کند. از دیگر پشتوانه‌های این اوراق می‌توان به زعفران، ارز و سکه نیز اشاره نمود. قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله و معاوضه زیرمجموعه‌های اوراق بهادار مشتقه هستند. این اوراق نه فقط در بازار بورس ایران بلکه در همه‌ی بازارهای بین‌المللی نیز عرضه‌شده و مورد خریدوفروش قرار می‌گیرد.
اوراق بدهی
خرید اوراق بهادار بدهی نیز از روش‌های رایج سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. البته خریدوفروش این اوراق به نسبت اوراق صاحبان سهام جذابیت کمتری دارد اما برخی مزایا در این نوع اوراق وجود دارد که می‌توان از آنها برای سرمایه‌گذاری مطمئن استفاده نمود. شرکت‌ها و صنایع فعال که برای پیشبرد اهداف صنعتی و تجاری خود با کمبود نقدینگی روبرو هستند، اقدام به عرضه اوراقی با عنوان اوراق بدهی در سازمان بورس می‌نمایند. خریدار این اوراق درواقع در عین کسب سود در حال کمک به شرکت و یا سازمان مربوطه برای ارتقای خود در تجارت و صنعت است و به نوعی تأمین‌کننده نقدینگی شرکت مذکور می‌باشد. طبق این اوراق شرکت صادرکننده به پشتوانه دولت متعهد می‌شود تا اصل سرمایه و میزان سودی مشخص را در سررسید این اوراق به خریدار پرداخت نماید.
در واقع شبیه یک حساب سپرده بلندمدت در بانک‌ها است. البته برخلاف اوراق صاحبان سهام، دارنده این اوراق هیچ مالکیتی در خود شرکت نداشته و تنها سود نقدی مشخص تعیین‌شده را دریافت خواهد کرد. البته مزیت این اوراق نسبت به اوراق صاحبان سهام قطعی بودن سود حاصله در سررسید آنها می‌باشد. اوراق قرضه، اوراق خزانه اسلامی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق صکوک شرکتی، گواهی سپرده و اوراق بهادار وثیقه‌ای ازجمله این اوراق در بازارهای سرمایه هستند.
سود اوراق بهادار
اصلی‌ترین دلیل خرید اوراق بهادار کسب سود از آنها است. هر شخص سرمایه‌گذار برای ارتقاء سطح مالی خود و مشارکت در تجارت کشور با خرید این اوراق اقدام به افزایش ارزش دارایی‌های خود می‌نماید. بااین‌حال کسب سود از این اوراق به نوع اوراق نیز بستگی دارد. خرید اوراق بهادار بدهی برای کسب سودهای قطعی و مشخص در سررسیدی خاص انجام می‌پذیرد. افرادی که تمایل به سپرده‌گذاری در بانک نداشته و ترجیح می‌دهند سرمایه خود را برای ارتقای شرکت‌های فعال به‌صورت مستقیم در اختیار آنها قرار دهند، با خرید اوراق بهادار بدهی می‌توانند نسبت به این امر اقدام نمایند. البته میزان سود هرکدام از اوراق بدهی با هم متفاوت است. سود این اوراق معمولاً کمی بیشتر از سودهای بانکی در ایران بوده و ازاین‌جهت نیز جذابیت بیشتری را برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌کنند. سود ناشی از خرید اوراق ابزار مشتقه نیز با نوسان قیمت کالاهای پایه این اوراق به دست می‌آید.
برای مثال شما با خرید قراردادهای آتی سکه و طلا در صورت افزایش قیمت این کالاها و درنتیجه نوسان قیمت خود این اوراق به کسب سود خواهید رسید. کسب سود از طریق خرید اوراق صاحبان سهام نیز به دو طریق صورت می‌پذیرد. در درجه اول شما با خرید این اوراق صاحب درصدی از سهام شرکت شده و در سود تقسیمی سالانه آنها شریک خواهید بود. از طرف دیگر افزایش قیمت این اوراق نیز می‌تواند برای سرمایه‌گذار کسب سود به دنبال داشته باشد.
سرمایه لازم برای خرید اوراق بهادار
یکی از جذابیت‌های عمده خرید اوراق بهادار امکان سرمایه‌گذاری در این بخش با هر میزان سرمایه‌ای است. طبق قوانین جدید سازمان بورس ایران در حال حاضر با سرمایه ۵۰۰ هزارتومانی این امکان برای افراد وجود دارد که برای خرید اوراق بهادار اقدام نمایند. البته این عدد به این معنی نیست که تنها سرمایه‌های کوچک در این بازار رد و بدل می‌شوند. در سال ۹۷ میزان سرمایه در گردش در بازار بورس ایران بالغ‌بر ۳۰ هزار میلیارد بوده است. این عدد نشان از قدرت بالای این بازار در هدف‌دار نمودن سرمایه‌های مردم دارد.
سررسید اوراق بهادار
سرمایه‌گذاران قبل از اقدام به خرید اوراق بهادار باید به سررسید آنها نیز دقت داشته باشند. البته اوراق بهادار صاحبان سهام دارای تاریخ سررسید خاصی نبوده و این نوع از اوراق بهادار بدون تاریخ سررسید خریدوفروش می‌شوند. اما سایر اوراق بهادار معمولاً دارای سررسیدهای مشخصی هستند که در تاریخ‌های مذکور صاحبان آنها باید نسبت به تسویه اوراق اقدام نمایند.
کارگزاران اوراق بهادار
خرید اوراق بهادار عرضه‌شده در سازمان بورس نیاز به واسطه‌هایی دارد که این واسطه‌ها اصطلاحاً با عنوان کارگزار شناخته می‌شوند. کارگزاران شرکت‌هایی هستند که مجوزهای لازم را از سازمان بورس اوراق بهادار ایران دریافت کرده و کار کردن با آنها از طرف این سازمان کاملاً تضمین‌شده است. خرید اوراق بهادار و فروش آنها به‌هیچ‌وجه هیچ سرمایه‌ای را برای این کارگزاران به دنبال نخواهد داشت. آنها فقط درصد ناچیزی از هر معامله خریدوفروش را به‌عنوان کارمزد دریافت می‌کنند. امکانات، خدمات، میزان مشتریان و برخی موارد دیگر از معیارهایی هستند که کاربران می‌توانند با تکیه بر این معیارها نسبت به انتخاب یکی از کارگزاران اقدام کنند.
مراحل خرید اوراق بهادار به‌صورت گام به گام
خرید اوراق بهادار برای اشخاص حقیقی و حقوقی در یک متد کلی به گام‌های زیر تقسیم می‌شود:
۱- مراجعه به کارگزار بورس برای دریافت کد بورسی
برای اقدام به خرید اوراق بهادار ابتدا باید مدارک شناسایی هر فرد در اختیار سازمان بورس و نهادهای زیربط قرار گیرد.
۲- ثبت نام در سامانه سجام
سامانه سجام سیستم مبارزه با پول‌شویی است که سازمان بورس از آن برای ممانعت از چنین رفتارهایی استفاده می‌نماید. هر شخصی که تمایل به خرید اوراق بهادار دارد، بایستی در این سامانه ثبت‌نام کند.
۳- دریافت کد بورسی و کد سجام
بعد از ثبت‌نام و تحویل مدارک لازم، کد بورسی پس از چند روز کاری برای فرد ارسال می‌گردد.
۴- دریافت کد آنلاین
برای خرید اوراق بهادار نیاز به پلتفرم معاملاتی آن خواهید داشت. هر کاربر با دریافت کد آنلاین که هم‌زمان با کد بورسی برای شخص ارسال می‌گردد، می‌تواند وارد سایت کارگزار شده و با وارد کردن این کد به سامانه معاملاتی دسترسی داشته باشد.
۵- گذراندن زمان تعیین‌شده برای معاملات
طبق قوانین جدیدی که از طرف سازمان بورس وضع شده است، هر فرد یک ماه پس از تاریخ دریافت کد بورسی خود می‌تواند برای خرید اوراق بهادار اقدام نماید.
۶- واریز وجه به حساب معاملاتی
میزان سرمایه مدنظر خود برای خرید سهام و اوراق بهادار را بایستی به حساب معاملاتی خود نزد کارگزار واریز نمایید.
۷- ورود به سامانه و خرید اوراق بهادار
بعد از سپری شدن یک ماه، شما می‌توانید با ورود به سامانه معاملات آنلاین، سهام موردنظر را انتخاب و آن را بخرید. کارگزار به‌عنوان واسط دستور خرید شما را ثبت و آن را به سیستم معاملاتی سازمان بورس ارسال می‌نماید. کل این مرحله خرید در کمتر از چند ثانیه صورت می‌پذیرد.
سوالات متداول برای خرید اوراق بهادار:
برای خرید اوراق بهادار چه مدارکی نیاز است؟
مدارک لازم برای خرید اوراق بهادار مدارک معمولی شناسایی هر فرد اعم از کارت ملی و شناسنامه می‌باشند. علاوه بر این هر فرد برای نقل‌وانتقال پول با کارگزار نیز بایستی یک شماره‌حساب و شماره شبای بانکی با نام خود به کارگزار معرفی نماید. بقیه مدارک نیز فرم‌هایی هستند که خود کارگزار آنها را در اختیار فرد قرار خواهد داد.
آیا خرید اوراق بهادار به‌صورت غیرحضوری امکان‌پذیر است؟
در حال حاضر اکثریت سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق بهادار به‌صورت اینترنتی و غیرحضوری اقدام می‌نمایند. البته امکان خرید حضوری آن نیز فراهم است. اما خرید غیرحضوری با سرعت بسیار بیشتری قابل انجام خواهد بود. کد آنلاین ارسال شده توسط کارگزار این امکان را برای هر فرد فراهم خواهد کرد.
زمان خرید اوراق بهادار چه موقع است؟
بازار بورس ایران در ساعات مشخصی در طول روز به فعالیت می‌پردازد که در این ساعات امکان خرید اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران وجود دارد. بسته به نوع اوراق بهاداری که قصد خرید آن را دارید این ساعت می‌تواند کمی متفاوت باشد. اصلی‌ترین زمان خرید اوراق بهادار در بازار بورس از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ شنبه تا چهارشنبه می‌باشد. البته برخی از اوراق از ساعت ۱ تا ۳ و اوراق بورس کالا هم از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ عصر شنبه تا چهارشنبه و پنجشنبه‌ها تا ساعت ۱۶ برای کاربران عرضه می‌شوند.
کارمزد خرید اوراق بهادار چقدر است؟
کارمزد خرید اوراق بهادار درآمدی است که کارگزاران واسط با سازمان بورس سود خود را از خریدوفروش این اوراق توسط کاربران به دست می‌آورند. این کارمزد در حال حاضر به میزان ۱٫۵ درصد از مبلغ در نظر گرفته شده برای خریدوفروش سهام می‌باشد.
آیا برای خرید اوراق بهادار داشتن کد بورسی الزامی است؟
امکان خرید سرمایه‌گذاری و خرید غیرمستقیم اوراق بهادار نیز برای کاربر وجود دارد. در این روش خرید کاربران سرمایه خود را در اختیار صندوق‌های سرمایه‌گذاری و یا افراد سبد گردان می‌گذارند تا آنها از جانب شخص برای خرید اوراق بهادار اقدام نماید. اما برای خرید مستقیم این اوراق دریافت کد بورسی برای شخص الزامی خواهد بود.
تسویه‌حساب با خریداران اوراق بهادار چگونه است؟
به محض فروش اوراق بهادار تسویه این اوراق با خریدار انجام می‌گیرد. در اوراق بهادار با زمان سررسید نیز بعد از رسیدن به این تاریخ تسویه‌حساب درجا با خریداران صورت می‌پذیرد. سرمایه‌گذار در هرروز کاری می‌تواند تقاضای وجه موجود در حساب کارگزار خود را در سیستم ثبت و ۲۴ ساعت بعد آن را در حساب خود داشته باشد.
آیا اوراق بهادار همان اوراق مشارکت است؟
اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که اوراق مشارکت یکی از آنها می‌باشد. در واقع اوراق مشارکت اوراقی است که خریدار آن علاوه بر قیمت خود این اوراق در سود مشارکت نیز شریک خواهند بود.
خرید اوراق بهادار در دنیای امروز یکی از بهترین روش‌های سرمایه‌گذاری و کار با پول است. این روش معاملاتی نه فقط در ایران بلکه در همه کشورهای جهان و بازار بین‌المللی در حال انجام بوده و به دلیل سودهای بالاتر از نرخ تورم جذابیت زیادی برای کاربران پیدا کرده است. از طرفی میزان نقد شوندگی بالای این اوراق و امکان خریدوفروش آن در لحظه نیز شرایط بهینه سرمایه‌گذاری را برای هر فرد سرمایه‌گذار فراهم می‌آورد. در کل شناخت این اوراق برای هر فرد که به دنبال رسیدن به درآمدی مناسب و افزایش ارزش سرمایه‌های خود است، لازم و ضروری می‌باشد.
اوراق بهادار چیست؟ نحوه خرید آن به چه صورت است؟
ورقه یا برگه بهادار برگه‌ای است که پشتوانه مالی داشته باشد و بشود آن را به دیگران منتقل کرد. اسکناس کاغذی شاید ملموس‌ترین و آشناترین برگه بهادار باشد. پس هر برگه‌ای که ارزش مالی داشته باشد و بشود دست‌به‌دستش کرد نمونه‌ای از اوراق بهادار خواهد بود.
اوراق بهادار را یک نهاد یا سازمان خاص صادر و منتشر می‌کند که به این نهاد اصطلاحا «صادرکننده» اوراق گفته می‌شود. نکته دیگر درمورد اوراق بهادار این است که نظام مالی کشور این اوراق را تضمین کرده است. ارزش اوراق بهادار (تقریبا مانند ارزش هر چیز دیگری) ثابت و پابرجا نیست و فرایند عرضه و تقاضا قیمت این اوراق را تغییر می‌دهد. حتی اسکناس (یا پول) هم ارزش ثابت ندارد و اگر در یک نظام اقتصادی مقدار پول زیاد شود (اصطلاحا پول چاپ شود) ارزش آن کاهش می‌یابد.
بعضی از اوراق بهادار مانند سپرده بانکی عمل می‌کنند و صادرکننده آن تضمین کرده است که بعد از گذشت مدتی (مثلا نه ماه یا یک سال) ارزش ریالی این اوراق مثلا بیست درصد افزایش خواهد یافت. این اوراق ممکن است در بازار اوراق بهادار هم دادوستد شوند و در نتیجه تقاضای زیاد قیمت‌شان بالاتر برود. بنابراین معامله‌گران با خرید و نگهداری این اوراق ممکن است از دو طریق بازدهی کسب کنند؛ افزایش معادل ریالی اوراق در تاریخ مشخص یا افزایش قیمت این اوراق در نتیجه تقاضای زیاد.
نکته: اوراق بهادار در ردیف دارایی‌های نامشهود قرار می‌گیرند. دارایی‌های مشهود به آن دسته از دارایی‌ها گفته می‌شود که فیزیکی و ملموس باشند (مانند ماشین و خانه و …) و دارایی‌های نامشهود آن دسته از دارایی‌ها هستند که ملموس نباشند (مثل برند تجاری، سرقفلی مغازه و اوراق بهادار).
انواع اوراق بهادار کدامند؟
به‌طور کلی در بازار سرمایه سه نوع اوراق بهادار داد و ستد می‌شود: اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی. هر کدام از این اوراق ویژگی‌های خاص خودشان را دارند و برای خرید و فروش هر کدام‌شان باید به‌دقت با جزئیات مربوط به هر کدام آشنا باشیم. دیگر اینکه هر کدام از این سه نوع اوراق بهادار به چند دسته تقسیم می‌شود.
اوراق صاحبان سهام
رایج‌ترین اوراقی که در بازار سرمایه معامله می‌شود اوراق صاحبان سهام (یا همان سهام) یک شرکت است. این اوراق را اکثر فعالان بازار خرید و فروش می‌کنند به این امید که قیمت این اوراق بعد از خرید آنها افزایش پیدا کند و با فروش این اوراق در بازار کسب سود کنند. روش دیگر برای کسب درآمد از طریق این اوراق این است که بخشی از سهام یک شرکت را بخریم و نگهداری کنیم و هر سال بعد از برگزاری مجمع سالانه، سود مجمع آن را دریافت کنیم (این سود در واقع حاصل فعالیت‌های شرکت طی سال مالی قبل است).
وقتی شرکتی در بازار سرمایه ایران پذیرفته می‌شود، سازمان بورس ارزش کل این شرکت را مشخص می‌کند و قیمت سهام این شرکت بر اساس این ارزش مشخص می‌شود. سپس بخشی از سهام این شرکت در بورس عرضه می‌شود و فعالان بازار می‌توانند این سهام را بخرند یا بفروشند. بعد از این عرضه و تقاضا باعث می‌شود که قیمت این سهام بالا یا پایین برود. اگر تقاضا برای سهام این شرکت بالا باشد، قیمت این اوراق افزایش می‌یابد و اگر به هر دلیلی عرضه سهام شرکت در بازار بالا برود، قیمت آن افت خواهد کرد.
سهام عادی، سهام جایزه، حق تقدم خرید سهام، سهام ممتاز، سهام بی‌نام، سهام بانام و … انواع اوراق صاحبان سهام هستند که هر کدام ویژگی‌ها و جزئیات خاص خودشان را دارند.
نکته: در بازار سهام ایران، معامله‌گران غیر از سهام معمولی، بیشتر با حق تقدم خرید سهام و سهام جایزه سروکار دارند. به همین دلیل بهتر است کسانی که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند، قبل از هر چیز نکات و جزئیات مربوط به این نوع اوراق بهادار را یاد بگیرند.
اوراق ابزارهای مشتقه
ابزارهای مشتقه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و فروش آنها هم می‌تواند منجر به کسب درآمد شود. البته دقت داشته باشید که شرایط خرید و فروش این نوع اوراق با سهام معمولی کمی متفاوت است. مثلا برای معامله بعضی از این ابزارها علاوه بر داشتن کد بورسی، باید نزد کارگزارتان بروید و تعهدنامه‌های خاصی را امضا کنید. گذشته از این، خرید و فروش این نوع اوراق بهادار نیازمند دانش و مهارت به‌مراتب بالاتری است.
یکی از مهمترین تفاوت‌های اوراق مشتقه در مقایسه با اوراق صاحبان سهام این است که اوراق مشتقه خودشان ارزش مالی ندارند و ارزش مالی آنها وابسته به دارایی یا کالایی است که این اوراق از آن مشتق شده‌اند. برای مثال ممکن است اوراق مشتقه‌ای داشته باشیم که با پشتوانه طلا، نفت یا زعفران صادر شده باشد (مثلا قراردادی بین خریدار و فروشنده زعفران منعقد شده باشد که طبق آن خریدار تضمین کرده است که زمان مشخصی در آینده مقدار مشخصی زعفران را از فروشنده بخرد). ارزش این اوراق به نوسان قیمت طلا، نفت یا زعفران بستگی دارد.
انواع قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله (اختیار خرید و اختیار فروش) و قرارداد معاوضه ذیل اوراق مشتقه قرار می‌گیرند. انواع مختلف اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازار خارج از بورس (OTC) داد و ستد می‌شود.
اوراق بدهی
اوراق بدهی یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و نگهداری آنها یکی از روش‌های متداول برای سرمایه‌گذاری است. این اوراق در مقایسه با سهام شرکت‌ها ریسک کمتری دارند و بازدهی‌شان هم به همان نسبت کمتر است. بنابراین سرمایه‌گذاران و معامله‌گرانی که تا حدی ریسک‌پذیری دارند، کمتر سراغ این اوراق می‌روند و اگر بروند فقط بخش کوچکی از سبد سرمایه‌گذاری‌شان را به این نوع اوراق اختصاص می‌دهند. این اوراق که به‌نوعی سود تضمین‌شده دارند، برای افراد و نهادهای ریسک‌گریز مناسبند که می‌توانند با کمترین ریسک ممکن، کمی بیشتر از سپرده بانکی بازدهی بگیرند.
اما منظور از اوراق بدهی چیست؟ به زبان خیلی ساده، گاهی اوقات که شرکت‌ها و سازمان‌ها طرح خاصی برای اجرا در دست دارند، پول لازم برای اجرای کامل این طرح در اختیارشان نیست. این شرکت‌ها و نهادها می‌توانند برای تامین نقدینگی لازم، اوراق بدهی منتشر کنند و این اوراق را در بازار بفروشند و به این ترتیب پول مورد نیازشان را به دست بیاورند. ناشران اوراق بدهی در مقابل تضمین می‌کنند که در زمانی مشخص (مثلا یک سال دیگر) اصل پول را به همراه مقدار مشخصی سود به خریداران اوراق برگردانند.
منظور از اوراق بهادار ترکیبی چیست؟
طی سال‌هایی که بورس و بازار سرمایه رشد و توسعه پیدا کرده است، همواره شاهد پیدایش ابزارهای متنوع مالی بوده‌ایم. بعضی از این ابزارها را نمی‌شود به‌راحتی در یکی از سه گروه بالا (سهام، ابزار مشتقه و اوراق بدهی) جا داد، زیرا ممکن است هم‌زمان بعضی از ویژگی‌های دو گروه را داشته باشند. برای مثال «گواهی سهام» اوراق بهاداری است که مطابق با آن یک شرکت به دارنده اوراق این اختیار را می‌دهد که در یک بازه زمانی مشخص، بخشی از سهام شرکت را با قیمت مشخص خریداری کند. به چنین اوراقی در اصطلاح «اوراق ترکیبی» می‌گویند.
سهام ممتاز یکی دیگر از این نوع اوراق است که هرچند باید آن را در دسته اوراق صاحبان سهم جا بدهیم، اما از آنجا سود ثابت و مشخص هم به آن تعلق می‌گیرد، به اوراق بدهی هم شباهت دارد. در واقع سهام ممتاز نوعی سهام است که شرکت پرداخت سود به این سهام را در اولویت قرار می‌دهد.
نکته: تا همین سال‌های اخیر شرکت‌هایی که سهام ممتاز داشتند نمی‌توانستند وارد بورس یا فرابورس شوند. اما از سال ۱۳۹۸ این امکان فراهم شد که چنین شرکت‌هایی هم بتوانند در بورس حضور داشته باشند. شرکت آریا ساسول که اوایل سال ۱۳۹۹ در فرابورس عرضه اولیه شد، نخستین شرکت ایرانی است که سهام ممتاز دارد و سهام عادی آن به‌صورت عمومی معامله می‌شود.
سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟
همانطور که گفتیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارند که هر کدام‌شان ویژگی‌های خاص خودش را دارد. بعضی از این اوراق (مانند اوراق قرضه یا اوراق مشارکت) سررسید دارند؛ یعنی اینکه در تاریخی مشخص تسویه می‌شوند و ارزش ریالی این اوراق به همراه سود احتمالی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.
دقت کنید که اوراق بهادار صاحبان سهام شرکت‌ها سررسید خاصی ندارند. این اوراق که همان سهام شرکت‌ها هستند، بدون سررسید خاصی معامله می‌شوند. پس قبل از اینکه اوراق بهاداری را خریداری کنید، باید درمورد جزئیات مربوط به سررسیدشان اطلاعات کافی داشته باشید.
نحوه معامله اوراق بهادار
برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار باید کد بورسی داشته باشیم و از طریق سامانه آنلاین یکی از کارگزاری‌های بورس برای معامله اقدام کنیم. در اینجا مراحل ثبت‌نام در بورس و خرید و فروش اوراق بهادار در بورس را به اختصار مرور می‌کنیم؛
۱. باز کردن حساب در یکی از کارگزاری‌های بورس و دریافت کد بورسی
برای افتتاح حساب در کارگزاری می‌توانید به‌صورت آنلاین یا حضوری اقدام کنید. در این مرحله، پس از پر کردن فرم‌های مربوطه و ارائه مدارک لازم، کد بورسی دریافت خواهید کرد.
۲. ثبت‌نام در سامانه سجام
سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا سجام سامانه‌ای است که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با هدف ایجاد بستری یکپارچه و فراگیر برای ارائه بهتر و سریع‌تر خدمات به سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. ثبت‌نام در این سامانه برای شروع معاملات در بورس ضروری است.
۳. دریافت نام کاربری و کلمه عبور پلتفرم معاملاتی کارگزاری
بعد از ثبت‌نام در این سامانه باید چند روزی منتظر بمانید تا احراز هویت‌تان تایید شود و بعد از آن نام کاربری و کلمه عبور برای ورود به سامانه آنلاین کارگزاری را دریافت کنید.
۴. سپری شدن زمان تعیین‌شده برای آغاز معاملات
در حال حاضر طبق قوانین جدید سازمان بورس، هر شخصی که تازه کد بورسی دریافت می‌کند، تا یک ماه نمی‌تواند معامله‌ای انجام بدهد. پس بعد از دریافت کد بورسی، باید یک ماه صبر کنید تا امکان معامله در بورس را داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم در این بازه، یادگیری مفاهیم مربوط به بورس و سرمایه‌گذاری را شروع کنید و با الفبای خرید و فروش اوراق بهادار آشنا شوید.
۵. واریز وجه به حساب معاملاتی در سامانه کارگزاری
برای اینکه بتوانید اوراق بهادار خریداری کنید، باید حساب کارگزاری‌تان را شارژ کنید. پس پولی را که برای خرید سهام یا سایر اوراق بهادار در نظر گرفته‌اید، باید به حساب معاملاتی‌تان در سامانه کارگزاری منتقل کنید. این حساب متعلق به خود شماست و هر وقت که لازم بدانید می‌توانید به این حساب واریز یا برداشت کنید.
نکته: بعضی از کارگزاری‌ها این امکان را در اختیار مشتریان‌شان قرار می‌دهند که یک یا چند حساب بانکی را به سامانه معاملاتی متصل کنند. در این حالت دیگر لازم نیست حتما حساب کارگزاری را شارژ کنید و می‌توانید مستقیما از طریق حساب بانکی متصل به سامانه کارگزاری اوراق بهادار بخرید.
۶. ورود به سامانه معاملاتی و خرید سهام و اوراق بهادار دیگر
بعد از اینکه در کارگزاری حساب باز کردید و ثبت‌نام‌تان در سامانه سجام تکمیل شد، می‌توانید با استفاده از نام کاربری و رمز عبوری که کارگزاری در اختیارتان می‌گذارد، وارد پنل معاملاتی شوید و در ساعت‌های فعالیت بورس (معمولا بین ۹ صبح تا ۱۲:۳۰) سفارش خرید سهام شرکت دلخواه‌تان را ثبت کنید. کارگزاری شما سفارش‌های خریدتان را به هسته معاملاتی سازمان بورس ارسال می‌کند و بعد از اینکه دستور خریدتان انجام شد، تعداد سهام‌تان را به بخش پورتفو اضافه می‌کند.
۷. فروش اوراق بهادار
برای فروش اوراق بهادار هم باید از طریق سامانه معاملات کارگزاری اقدام کنید. برای فروش هم باید در ساعت‌هایی که بورس فعال است دستور فروش‌تان را ثبت کنید تا پس از ارسال سفارش شما به هسته معاملات سازمان بورس، دستور فروش‌تان اجرا شود. بعد از فروختن اوراق بهادار، مبلغ حاصل از فروش این اوراق به حساب معاملاتی‌تان در کارگزاری اضافه می‌شود.
نکته: برای اینکه اوراق بهادار بخرید، حتما نباید کد بورسی داشته باشید. برای این کار روش غیرمستقیم انواع اوراق بهادار هم وجود دارد. در این روش، می‌توانید سراغ یکی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بروید و پول‌تان را در اختیار این صندوق بگذارید. در روش غیرمستقیم، ابتدا باید در سایت یکی از این صندوق‌ها حساب کاربری باز کنید و بعد از فعال شدن این حساب، تعدادی از واحدهای این صندوق را بخرید.
جمع‌بندی
یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری خرید اوراق بهادار است. این روش سرمایه‌گذاری اگر همراه با دانش و مهارت کافی باشد، می‌تواند بیشتر از سود بانکی بازدهی داشته باشد و جذابیت اصلی خرید و فروش اوراق بهادار هم همین است. اوراق بهادار انواع مختلفی دارند و خرید هر کدام‌شان با ریسک مشخصی همراه است. انواع اوراق بدهی که سود تضمینی دارند معمولا کم‌ریسک‌ترین اوراق هستند و اوراق صاحبان سهام شرکت‌ها بیشتر اوقات ریسک بالاتری دارند.
بهترین و سریع‌ترین راه برای معامله اوراق بهادار هم مراجعه به کارگزاری و افتتاح حساب و دریافت کد بورسی است. هرچند با خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید به‌صورت غیرمستقیم در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنید.
اوراق بهادار با درآمد ثابت از تعریف تا معرفی انواع آن
همانطور که می‌دانید سرمایه‌گذاری در بازار بورس، گزینه‌ای بسیار مناسب برای افراد دارای روحیه ریسک پذیری بالا می‌باشد. اما آیا روشی وجود دارد که افرادی که اهل ریسک نیستند نیز بتوانند به بازار بورس راه یابند؟ آیا راهی وجود دارد که علاوه بر حفظ اصل سرمایه سرمایه‌گذاران، سودهایی را نیز برای آنها رقم بزند؟ برای پاسخ به این سوال‌ها می‌بایست شما را با اوراق بهادار با درآمد ثابت که یکی از بهترین راهکارهای سرمایه‌گذاری با پرداختی‌های با بازه زمانی از پیش تعیین شده است، آشنا سازیم. اگر شما نیز به دنبال آشنایی با این روش سرمایه‌گذاری کم ریسک هستید، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را از دست ندهید.
اوراق بهادار با درآمد ثابت چیست؟
اوراق بهادار با درآمد ثابت (Fixed-Income Security) نوعی روش سرمایه‌گذاری بوده که در آن فرد سرمایه‌گذار در تاریخ‌های مشخص، مبالغی را دریافت می‌نماید. این روند تا زمان پایان تاریخ سررسید این اوراق ادامه خواهد داشت. در تاریخ سررسید نیز اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده توسط فرد به وی بازگردانده می‌شود.
در واقع، در این سبک از سرمایه‌گذاری یک جریان درآمدی برای فرد ایجاد می‌گردد و در پایان نیز اصل مبلغ سرمایه به وی بازگردانده می‌شود. توجه داشته باشید که عبارت ثابت در عنوان این اوراق، به معنای دریافتی‌های با مقادیر ثابت نیست. بلکه به جنبه اجباری بودن برنامه زمانی پرداخت‌ها اشاره دارد. بازده این اوراق نسبت به سهام کمی کمتر بوده و در مقایسه با سپرده‌های بانکی، اندکی بیشتر است.
اوراق بهادار با درآمد ثابت را می‌توان یکی از ابزارهای بر پایه بدیهی دانست. به عبارتی، این اوراق نوعی قرض به دولت و یا بانک‌ها بوده که آنها نیز در قبالش، سودهایی کوپنی به سرمایه‌گذاران پرداخت و در پایان نیز اصل مبلغ را به آنها باز می‌گردانند. سرمایه‌گذارانی که به دنبال تحمل ریسک کمتر و برخورداری از جریان تضمین شده نقدینگی هستند، از این اوراق به شدت استقبال می‌نمایند.
مزایای سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت
همانطور که گفتیم، اوراق بهادار با درآمد ثابت را می‌توان یک روش سرمایه‌گذاری تقریبا بدون ریسک به حساب آورد. از اصلی‌ترین مزایای این اوراق می‌توان به اولویت پرداخت پول دارندگان آن در زمان انحلال یا ورشکستگی یک شرکت اشاره کرد. علاوه بر این، 3 مورد دیگر از مزایای کلیدی این اوراق عبارتند از:
1. سرمایه گذاری مطمئن با درجه ریسک بسیار پایین
اوراق بهادار با درآمد ثابت را می‌توان یکی از کم ریسک‌ترین گزینه‌ها جهت سرمایه‌گذاری به حساب آورد. در این روش به دلیل سرمایه‌گذاری در بخش‌های مطمئن و با ریسک پایین، نوسانات و نرخ سود کم می‌باشد. از این رو می‌توان ریسک آن را نیز به همان نسبت پایین دانست.
2. حفظ اصل سرمایه ضمن برخورداری از پرداخت سودهای دوره ای
سرمایه‌گذاران در حوزه اوراق با درآمد ثابت، علاوه بر دریافت مبالغی در دوره‌های معین، در تاریخ سررسید این اوراق نیز اصل سرمایه خود را دریافت می‌نمایند. از این رو، از یک جریان درآمدی تقریبا بدون ریسک بهره خواهند برد. همچنین معین بودن زمان سررسید نیز به افراد این امکان را می‌دهد که برای سایر سرمایه‌گذاری‌های مورد نظر خود در آینده نیز یک برنامه زمانی مشخص داشته باشند.
3. تضمین اعتبار و بازگشت سرمایه
کلیه اوراق با درآمد ثابت، توسط شرکت‌هایی اعتبارسنجی می‌گردند. این امر به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که انتخاب بهتری با توجه به ثبات اقتصادی هر یک از آنها داشته باشند. علاوه بر این، با توجه به اینکه دولت پرداخت این اوراق را تضمین می‌کند، بازگشت سرمایه افراد نیز امری بدون ریسک و قطعی خواهد بود.
معایب و ریسک‌های اوراق بهادار با درآمد ثابت
همانطور که گفته شد، این اوراق کمترین میزان ریسک را دارند اما این امر به معنای صفر بودن درجه ریسک آنها نیست. در واقع هر نوع سرمایه‌گذاری ریسک‌های احتمالی خود را خواهد داشت. اوراق بهادار با درآمد ثابت نیز از این قاعده مستثنی نیستند. از جمله اصلی‌ترین ریسک‌های این اوراق می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. ریسک مربوط به تورم
یکی از ریسک‌های اوراق با درآمد ثابت را می‌توان، نرخ تورم دانست. در واقع ممکن است شرایط به گونه‌ای پیش رود که نرخ بهره پرداختی، نتواند نرخ تورم را پوشش دهد و این امر برای سرمایه‌گذاران مشکل ساز گردد.
2. ریسک مربوط به نرخ بهره
به طور معمول، بین نرخ بهره و ارزش اوراق بهادار با درآمد ثابت، رابطه‌ای معکوس حاکم است. به عبارتی، با کاهش نرخ بهره، سرمایه‌گذاران تمایل به خروج پول خود از بانک را خواهند داشت. در این شرایط، سرمایه‌گذاری ایمن در بورس مورد استقبال بیشتری قرار خواهد گرفت. از این رو، با کاهش نرخ بهره، به ارزش اوراق با درآمد ثابت افزوده خواهد شد و بالعکس.
3. ریسک مربوط به وقایع غیر منتظره
رویدادهای غیرمنتظره همچون سیل، جنگ، زلزله و… می‌توانند ارزش اوراق با درآمد ثابت را تحت تاثیر قرار دهند. البته این امکان وجود دارد که رویداد مربوطه تنها در یک بخش خاص اتفاق بیافتد و ارزش اوراق آن بخش را تحت تاثیر قرار دهد.
انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت
به طور کلی، اوراق بهادار با درآمد ثابت به دو دسته اوراق بدهی و گواهی سپرده قابل تقسیم می‌باشند. البته در این بین، اوراق بدهی رایج‌تر از دسته دیگر بوده و از محبوبیت بیشتری نیز برخوردار هستند. به طوری که در بسیاری کشورهای دنیا، اکثر سرمایه‌گذاران پول خود را به طور معمول به خرید اوراق بورسی با ریسک کم و همینطور اوراق بدهی اختصاص می‌دهند. در ادامه با هر دو نوع اوراق با درآمد ثابت به طور کامل آشنا خواهیم شد.
1. اوراق بدهی
اوراق بدهی را می‌توان یکی از رایج‌ترین انواع اوراق با درآمد ثابت دانست. به طور معمول این اوراق با هدف تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی انتشار می‌یابند. به عبارتی، شرکت‌ها و دولت‌ها با فروش این اوراق به عموم مردم، به نوعی از آنها وام گرفته و از این طریق منابع مالی مورد نیاز خود جهت اجرای پروژه‌ها را تامین می‌نمایند.
لازم است به این نکته اشاره کرد که سرمایه‌گذاران اوراق بدهی، سهمی در مالکیت شرکت‌ها ندارند. از این رو، حق رای در تصمیم گیری‌های شرکت را نیز نخواهند داشت. این احتمال وجود دارد که اوراق بدهی کوپن پرداخت سود داشته باشند. در این صورت، می‌بایست در بازه‌های زمانی مشخصی به دارندگان این اوراق، مقادیر از پیش تعیین شده‌ای پرداخت گردد.
اوراق بدهی به دو دسته اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت و اوراق قرضه با نرخ بهره شناور تقسیم می‌گردد. از جمله مشخصه‌های مشترک تمامی انواع اوراق بدهی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تاریخ سررسید
- ارزش اسمی
- قیمت فروش
- بازده تا تاریخ سررسید (YTM)
- ارزش اسمی
- نرخ سود اسمی
در ادامه، به منظور آشنایی با انواع اوراق بدهی، ابتدا شما را با تعریف اوراق قرضه آشنا ساخته و سپس به تشریح هر یک از انواع اوراق بدهی خواهیم پرداخت.
اوراق قرضه چیست؟
طبق ماده 52 اصلاحیه قانون تجارت، تعریف اوراق قرضه به شرح زیر می‌باشد:
“ورقه قرضه، ورقه قابل معامله‌ای است که معرف مبلغی وام است با بهره معین که تمام یا اجزای آن در موعد معین باید مسترد گردد.”
به عبارتی، شرکت‌ها با انتشار این اوراق به نوعی از عموم مردم وام گرفته و منابع مورد نیاز خود را تامین می‌نمایند. در واقع، با این روش، شرکت‌ها مبالغ بالایی را از تعداد زیادی سرمایه‌گذار قرض نموده که هر کدام از آنها تنها بخش کوچکی از اوراق را خریداری نموده‌اند.
سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه در مقایسه با سهام از ریسک کمتری برخوردار می‌باشد و این یک مزیت بزرگ برای این اوراق به حساب می‌آید. البته باید اشاره کرد که این اوراق برخلاف دیگر اوراق، معافیت مالی نداشته و شاید بتوان این را نیز یکی از اصلی‌ترین معایب آن به شمار آورد.
اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت
از انواع اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت می‌توان به اوراق قرضه قابل تبدیل، اوراق قرضه رهنی، اوراق قرضه درآمدی، اوراق قرضه تضمین شده و… اشاره نمود.
اوراق قرضه با نرخ بهره شناور
منظور از شناور بودن نرخ بهره در این اوراق آن است که در بازه‌های زمانی مختلفی (به طور معمول هر سه ماه یکبار) نرخ بهره این اوراق مجددا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بانک‌ها انواع اوراق بهادار اینگونه اوراق را منتشر کرده و تحت عنوان گواهی سپرده با نرخ شناور از آنها یاد می‌شود.
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت را می‌توان نوعی اوراق قرضه دانست که جهت اجرای طرحی معین از طریق عرضه عمومی واگذار می‌گردد. دارندگان این اوراق به نسبت مبلغ اسمی سود حاصل از اجرای طرح ها در آن سهیم می‌شوند.
این اوراق می‌توانند به هر دو صورت بی نام و یا با نام باشند. به طور کلی، اوراق مشارکت بورسی با نام بوده و اوراق غیر بورسی از جمله اوراق بی نام به حساب می‌آیند. قیمت، طول دوره سرمایه‌گذاری و همینطور هدف از انتشار این اوراق معین می‌باشد.
اوراق مشارکت خود به دو دسته زیر قابل تقسیم می‌باشند:
1. اوراق مشارکت ساده
به طور کلی، اکثر اوراق منتشر شده در ایران جز دسته اوراق مشارکت ساده به حساب می‌آیند. این اوراق می‌توانند بی نام و یا با نام باشند. معاملات این اوراق طبق مکانیزم‌های حقوقی مشخصی که تضمین بازپرداخت اصل و سود ورقه را پیش بینی نموده‌اند، انجام انواع اوراق بهادار می‌گردد.
این اوراق پس از انتشار، غیر قابل تغییر می‌باشند. دارندگان این اوراق در یک طرح اجرایی مشخص سهیم بوده و در زمان سررسید، دارندگان و منتشر کنندگان آن، ضمن دریافت سودهای حاصل از اجرای طرح‌های مربوطه، اصل سرمایه خود را نیز دریافت می‌نمایند. به این ترتیب، ارتباط آنها با شرکت ناشر از آن پس پایان می‌یابد.
2. اوراق مشارکت مرکب
انتشار اوراق مشارکت مرکب، به وسیله شرکت‌های سهامی عام صورت می‌گیرد. این اوراق، به دو نوع اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام یا اوراق مشارکت قابل تبدیل با سهام تقسیم بندی می‌گردند. در نوع اول، اوراق در تاریخ سررسید نهایی خود با سهام سایر شرکت‌های پذیرش شده در بورس تعویض می‌شوند. در نوع دوم نیز، با فرا رسیدن زمان سررسید و یا افزایش سرمایه، اوراق به سهام شرکت‌های منتشر کننده اوراق تبدیل می‌گردند. (همانطور که ذکر شد، این نوع از اوراق مشارکت مرکب، در صورت افزایش سرمایه شرکت قابل انتشار می‌باشند.)
لازم است توجه داشته باشید که به طور معمول این نوع اوراق در ایران منتشر نمی‌گردند.
2. گواهی سپرده
علاوه بر اوراق بدهی، گواهی سپرده نیز یکی از انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت به حساب می‌آید. گواهی سپرده، توسط بانک‌ها منتشر و عرضه می‌شود و تضمین اصل سپرده و سودهای پرداختی نیز به عهده خود بانک می‌باشد.
سرمایه‌گذاران سودهای خود را از طریق کوپن‌های گواهی سپرده و به صورت دوره‌ای دریافت می‌نمایند. این گواهی‌ها دارای تاریخ سررسید و نرخی ثابت برای سود هستند و به شخص دارنده یا حامل، این اجازه را می‌دهند که سود سپرده را مسترد نماید.
دو نوع گواهی سپرده عبارتند از:
- گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام
این نوع گواهی به سپرده‌هایی گفته می‌شود که با سررسید مشخص نزد بانک‌ها افتتاح می‌شوند. بانک‌ها نیز در قبال دریافت این سپرده‌ها، گواهی تحت عنوان گواهی سپرده مدت دار ویژه سرمایه‌گذار عام صادر می‌نماید. این نوع گواهی دربردارنده شرایط قرارداد سپرده گذاری بود و می‌تواند به صورت با نام و یا بی نام باشد.
- گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص
این نوع گواهی به سپرده‌هایی اطلاق می‌گردد که بانک به منظور تامین منابع مالی اجرای پروژه‌های ساختمانی، خدماتی، تولیدی و… افتتاح می‌نمایند. این نوع گواهی‌ها نیز دارای سررسیدی مشخص می‌باشند.
جمع بندی
در این مقاله سعی شد تا شما را با اوراق بهادار با درآمد ثابت آشنا سازیم. دریافتیم که این اوراق از ریسک بسیار پایینی برخوردار بوده و ضمن حفاظت از سرمایه اصلی سرمایه‌گذاران، سودهایی را نیز به صورت دوره‌ای برای آنها به ارمغان می‌آورد. از این رو چنانچه به دنبال تجربه ریسک‌های بالا نیستید، خرید این اوراق می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای شما باشد.
امیدواریم این مقاله برای شما خوانندگان گرامی مفید واقع شده باشد. پیشنهاد می‌کنیم چنانچه سوالی در خصوص این اوراق و یا تجربه‌ای از استفاده از آن را دارید، در قسمت دیدگاه با ما در میان بگذارید.
در پایان لازم دیدیم تا با توجه به استقبال روز افرون افراد جامعه از بورس و اهمیت مبحث انتخاب کارگزار، شما را با یکی از شناخته شده ترین کارگزاران بازار سرمایه آشنا سازیم. پیشنهاد ما به شما کارگزاری مدبر آسیا است. این کارگزاری با دارا بودن تیمی فعال و با تجربه، آماده است تا شما را در مسیر پر نشیب و فزار سرمایه‌گذاری در بورس همراهی کند. می‌توان گفت کارگزاری مدبر آسیا، سقف خواسته‌های شما از یک کارگزار را برآورده ساخته و بدون شک بالاترین کیفیت خدمت رسانی را در این کارگزاری تجربه خواهید نمود.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار
- معرفی اوراق بهادار
- فرم اوراق
- سجام و احراز هویت
- کد بورسی
ضوابط اجرایی
- ضوابط اجرایی سنجش شرایط مشتری
- کارمزد
- اعتبار
بورس کالا
- معرفی بورس کالا
- فرم‌های بورس کالا
- رینگ‌های معاملاتی
- معاملات آتی
لینک‌ها
بورس انرژی
- معرفی بورس انرژی
- فرم‌های بورس انرژی
- شماره حساب بورس انرژی
معاملات
- معاملات بورس انرژی
عرضه و پذیرش
سامانه معاملات
- پشتیبانی سامانه معاملات
- منابع آموزشی سامانه‌های معاملاتی
- راهنمای سامانه‌های معاملاتی
اطلاعات بازار
- وبلاگ تحلیل‌ها و گزارشات
- گزارش روزانه
- تحلیل بنیادی
- بولتن هفتگی
آمار و اخبار و تحلیل‌ها
درباره ما
تماس با ما
- راه‌های ارتباطی
- شماره حساب‌ها
- دعوت به همکاری
- اخبار ویژه کارگزاری
آشنایی با بورس اوراق بهادار
تاریخچه
تاریخچه بورس در دنیا
واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام “واندر بورس” اخذ شده که در اوایل قرن چهاردهم در شهر بروژ بلژیک میزیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد هم می‌آمدند و به دادوستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدهابه کلیه اماکنی اطلاق شد که محل دادوستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاري بوده است.بورس سهام و جاافتادن آن در عملیات تجاري و اقتصادي، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است. اولین بورس معتبر دنیا، در سال 1611 در شهر آمستردام تشکیل شد و کمپانی معروف هند شرقی سهام خود را در آن بورس عرضه کرد. بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. نکتۀ قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهاي اروپایی نظیر انگلستان، آلمان، سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم براي آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیري شود.بورس اتریش در وین در سال 1771 افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی جهت تامین مالی جنگ می‌پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن 19 میلادي 2500 سهم را در تابلوي خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می‌رفت.
در لندن معامله‌گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه‌خانه گرد هم می‌آمدند. براي نظم بخشیدن به بازار، قهوه‌خانه نیوجاناتان در سال 1698 به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.بورس نیویورك در اواخر قرن هجدهم (1792 (تأسیس شده و با وجود رقباي دیگر، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار دارد.درآمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار، در نیویورك و در محوطه‌ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در “وال استریت” بود که بعدها به قهوه‌خانه‌ای در همان نزدیکی انتقال یافت.بورس وال استریت با جمع‌آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) و گسترش عملیات، تقویت شد و به مجتمع تجاري عظیمی مبدل گردید که بعدها به نام “بورس سهام نیویورك ” به ثبت رسید. درحال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می‌گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهاي دنیا، بورسهای اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.
اوراق بهادار چیست و چه انواعی دارد؟
احسان والیان
- اشتراک‌گذاری
اوراق بهادار یکی از انواع ابزار مالی است که در صورت داشتن آن می‌توان به داد و ستدشان اقدام کرد. اوراق بهادار ورقه‌هایی هستند که در اختیار داشتن‌شان انواع اوراق بهادار به این معناست که ما داری حقوق مالی هستیم و در صورت تمایل می‌توانیم آنها را بفروشیم یا برای اضافه کردن، تعدادی را بخریم.
اعداد و ارقام شکل‌های انتزاعی هستند که البته در زندگی ما نقش موثری دارند. برای ارزش‌گذاری‌های مادی از همین اعداد و ارقام استفاده می‌کنیم. برای انجام مراودات مالی‌مان باید این اعداد و ارزش‌گذاری‌ها را در قالبی ملموس و قابل نقل و انتقال قرار دهیم. اوراق بهادار که کمابیش با نام آن آشنا هستیم و حتی برای یک بار هم که شده در زندگی آن را به کار بسته‌ایم نیز یکی از ابزار مالی هستند که صورتی قابل معامله و قابل انتقال را در معاملات‌مان فراهم می‌کند. اوراق بهادار به این دلیل از ابزار مالی معتبر به حساب می‌آیند که شرکت‌های خصوصی معتبر و نهادهای رسمی و دولتی منتشر کننده آن هستند. شرکت‌های پذیرفته شده در بورس هم امکان منتشر کردن اوراق بهادار را دارند. اما تعریف دقیق و قابل درک اوراق بهادار چیست؟ انواع اوراق بهادار کدامند؟ این سوالات که البته توضیح‌شان برای شناخت این ابزار مالی مهم لازم هستند را در ادامه ذکر خواهیم کرد.
تعریف اوراق بهادار
اوراق بهادار یکی از انواع ابزار مالی است که در صورت داشتن آن می‌توان به داد و ستدشان اقدام کرد. اوراق بهادار ورقه‌هایی هستند که در اختیار داشتن‌شان به این معناست که ما داری حقوق مالی هستیم و در صورت تمایل می‌توانیم آنها را بفروشیم یا برای اضافه کردن، تعدادی را بخریم. دو ویژگی اصلی اوراق بهادار این است که نخست، قابلیت خرید و فروش دارند و دوم این که ارزش مالی دارند. گفتنی است که اوراق بهادار انواع متنوعی دارند که هر کدام‌شان به منظور انجام فعالیت و مراوده مالی خاصی تنظیم شده‌اند. بهتر است برای شناخت بیشتر انواع اوراق بهادار به معرفی مجزا هر کدام‌شان بپردازیم؛
اوراق بدهی
یکی از انواع اوراق بدهی اوراق قرضه است اما به طور کلی اوراق بدهی به اوراقی گفته می‌شود که از سوی شرکتی صادر و به خریداران داده می‌شود. با ارائه این اوراق بهادار به افراد خریدار این تضمین داده می‌شود که میزان مبلغ مشخصی در زمانی تعیین شده به خریدار پرداخت شود. وقتی که نوبت به سررسید پرداخت اوراق بهادار فوق برسد، مبلغ پرداخت شده از طرف خریدار، به او بازگردانده می‌شود. اما فایده یا همان مزیت اوراق بدهی چیست؟
مزایای اوراق بدهی
مزیت اصلی اوراق بدهی که از انواع اوراق بهادار به حساب می‌آیند این است که امکان سرمایه گذاری را به شرکت منتشر کننده می‌دهد تا با فروش اوراق بتواند سرمایه لازم برای انواع اوراق بهادار توسعه کسب و کار خود یا راه‌اندازی قسمتی جدید را به دست آورد. شاید بتوان گفت که اوراق قرضه به نوعی اوراق با درآمدثابت هم به حساب می‌آیند. به عنوان مثال زمانی که ما اقدام به خرید اوراق درآمد ثابت می‌کنیم یا در صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت اقدام به سرمایه گذاری می‌کنیم، در واقع در حال دادن فرصت و سرمایه به شرکت‌های منتشرکننده اوراق برای پیشبرد اهداف‌شان هستیم. از طرف دیگر هم خودمان توانسته‌ایم در یکی از ایمن‌ترین ابزار مالی سرمایه گذاری کنیم و با ریسک بسیار کمی که این اوراق دارند به حفظ ارزش پول خود و بازدهی مناسب و گاهی حتی بیشتر از حساب‌های بانکی بپردازیم. در واقع می‌توان گفت که حضور اوراق بهادار و انواع آن عموما برای هر دو طرف خریدار و فروشنده در بازار سرمایه با بازدهی و پیشرفت مالی همراه است.
- این نکته را به خاطر داشته باشیم که شرکت منتشر کننده اوراق متعهد و موظف است که به صورت سالانه اقدام به پرداخت بهره سالانه در زمان‌های مشخص به دارندگان اوراق کند. شخصی که اقدام به خرید اوراق می‌کند به عنوان بستانکار به حساب می‌آید و باید اصل مبلغ اوراق بدهی و بازدهی آن را دریافت کند.
- نکته مهم دیگری که باید در نظر داشت این است که با در اختیار داشتن اوراق بدهی نمی‌توان ادعای مالکیت در شرکت منتشر کننده اوراق را داشت. این دست شرکت‌ها که اقدام به انتشار اوراق می‌کنند در واقع بدهکار خریداران اوراق هستند و اصلا به همین خاطر است که به این نوع از اوراق بهادار، اوراق بدهی گفته می‌شود.
انواع اوراق بدهی
حال که با مفهوم و نوع کارکرد اوراق بدهی آشنا شدیم بهتر است بدانیم که اوراق بدهی انواع مختلفی دارد؛
1. اوراق صکوک شرکتی؛ از میان ابزار مالی اسلامی که امروز به دست ما رسیده و در انواع اوراق بدهی مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به «صُکوک» اشاره کرد. ارزش مالی این اوراق به صورت یکسان است و در بازارهای مالی قابلیت معامله دارند. بر اساس حکم دین مبین اسلام، دارندگان این اوراق به صورت مشاعات مالک قسمتی از دارایی‌ها و بازده به دست آمده از دارایی‌ها هستند.
2. اوراق مشارکت شرکتی و دولتی؛ همانطور که می‌توان از نام این نوع اوراق حدس زد، باید گفت که اوراق مشارکت شرکتی و دولتی به این منظور جزو دسته اوراق بدهی قرار گرفته‌اند که شرکت‌های خصوصی و دولتی برای به دست آوردن بودجه موردنظر یا اعتباری که برای راه اندازی قسمتی از صنعت خود نیاز دارند، آنها را منتشر می‌کنند و در اختیار خریداران قرار می‌دهند.
3. اوراق خزانه دولتی؛ این نوع از اوراق بدهی هم از اسناد خزانه اسلامی است که دولت در عوض بدهی‌های خود به طلبکاران غیر دولتیش می‌دهد. زمانی که دولت از شرکت‌های خصوصی برای اجرای طرح‌های تحت تملک خود کمک می‌گیرد، برای تسویه حساب اوراق خزانه دولتی ارائه می‌دهد.
4. اوراق استصناع؛ از اصطلاحاتی است که در فقه و حقوق اسلامی استفاده می‌شود و به معنی تعیین مبلغ مشخص در عوض ساخت و تحویل یک پروژه است. به این ترتیب است که اوراق استصناع یا به عبارتی «سفارش ساخت» طبق مبلغ مشخص شده در قرارداد منتشر می‌شود و در اختیار کسی قرار می‌گیرد که انجام پروژه را به عهده دارد.
5. اوراق مرابحه؛ این گونه از اوراق بدهی که زیرشاخه انواع اوراق بهادار قرار می‌گیرند هم مانند اوراق دیگری که بر مبنای فقه اسلامی تنظیم شده‌اند، به شکل مشاع یک دارایی هستند و بازدهی ثابت دارند.
7. گواهی سپرده؛ این نوع از اوراق بدهی دارای سود ثابت هستند و همینطور دارای تاریخ سررسید هستند. گواهی سپرده برای به دست آوردن سود سپرده به خریداران داده می‌شود.
- حال که در مورد گواهی سپرده و اوراق بدهی صحبت می‌کنیم خوب است که به یک نکته جالب اشاره کنیم؛ یکی از نکات قابل توجه در علم اقتصاد در مورد ابزار مالی مورد بحث‌مان یعنی اوراق بهادار این است که گاهی بدهی در اقتصاد نوعی امکان و فرصت محسوب می‌شود. ممکن است بپرسید که چطور می‌توان بدهی را فرصت تصور کرد؟ در پاسخ باید گفت که شرکت‌ها با انتشار این دست اوراق به جای اینکه در دام وام‌های سنگین بانکی بیافتند می‌توانند برای خود و همچنین خریداران اوراق خود زمان بخرند و در فرصت به دست آمده به خلق و بازپرداخت وجوه نقد و همینطور سود حاصل بپردازند.
8. اوراق منفعت؛ از دیگر اسناد مالی که بهادار هم هستند و جزو دسته اوراق بهادار به حساب می‌آیند، اوراق منفعت هستند. از دارایی‌های بادوام که بیشتر تمرکز آن بر منافع در آینده است. ارزش و کارکرد اوراق منفعت مانند این است که به شما حق استفاده از امکاناتی را در حال حاضر یا در آینده مشخص بدهند.
ویژگی‌های مشترک اوراق بدهی
تا این جا با انواع اوراق بدهی آشنا شدیم. متوجه شدیم که هر کدام از آنها برای رسیدن به اهداف مالی خاص تنظیم شده‌اند. اما گفتنی است با همه تفاوت‌هایی که این اوراق با هم دارند ویژگی‌های مشترکی هم میان آنها وجود دارد. دانستن این اشتراکات خالی از لطف نیست؛
دیدگاه شما